“Türkiye’yi evvel 2023 amaçlarına akabinde da 2053 gayelerine ulaştıracağız”. Bu ifadeyi hem Erdoğan’ın hem de parti kurmaylarının ağzından tekraren sefer duyduk.
2023 maksatlarının çöpe gittiğini farkındayız sanırım. O halde gelin Umut Tükenmez’in emekli olacağı yılı, 2053’ü konuşalım.
Umut, Türkiye’de 20 ile 35 yaş ortasında olan 20 milyon gençten biri. Kendisi 34 yaşında. Her şey yolunda giderse 2053’te yani 65 yaşında emekli olacak. Şanslı biri. Makine mühendisi. Mezun olduktan sonra 2 yıl kadar iş aramış ve sonunda 25 yaşındayken 250 kadar çalışanı olan orta ölçekli bir firmada işe başlamış. Birinci etapta sigorta girişi yapılmamış. Aslında Umut Tükenmez de sigorta yapılmasını talep etmemiş. Emekli bir öğretmen babanın, konut hanımı bir annenin oğlu olan Umut için öncelik bir an evvel işe girip, KYK borcunu ödemek olmuş. Nasıl olsa emekli olacağı 2053’e kadar prim gün sayısını bir biçimde dolduracağını düşünmüş.
Bugüne kadar irili ufaklı iş yerlerinde çalışmış. Bir işsiz, bir çalışan, meslekte 9 yılını geride bırakmış. 6 yılı sigortalı… Makina Mühendisleri Odası’nın (MMO) “İstanbul’da yaşayan mühendisler” raporuna nazaran mühendislerin geliri içinde en yaygın maaş aralığı 7 bin 500- 10 bin TL. Umut da 10 bin TL maaşına “çok şükür” diyenlerden. Zira İstanbul’da yaşayan mühendislerin yüzde 14’ünün aylık net geliri minimum fiyat olan 4 bin 250 TL’nin altında. Öteki mühendislere kıyasla hiç değilse işsiz değil, üstelik görece üzücü sayılmayan bir maaş alıyor.
Herkes üzere gündelik sıkıntıların peşinde ömür tüketiyor Umut Tükenmez. Eşi Adalet Tükenmez özel dalda öğretmen. Onun da 5 bin TL aylığıyla haneye ayda 15 bin TL para giriyor. “Bir çocuk yapsak mı, yapmasak mı” diye düşünüyorlar. Ya işsiz kalırsam diye korkuyor Adalet Hanım. Ya kontratımı yenilemezlerse? Tek maaşla çocuğumuza bakabilir miyiz?
Bu kaygılar içinde, enflasyon belasıyla uğraş ediyorlar. Etin, sütün, yumurtanın, zerzevat ve meyvelerin fiyatı, herkes üzere onların da temel konusu. Ancak Umut bir yandan da “sarı siteye” bakıyor. Başka 20 milyon akranı üzere “Kiradan nasıl kurtuluruz” diye düşünüyor. Kiradan kurtulmak en değerli maksatları. Bugün meskenden çıksalar, İstanbul’da konut bulabilmeleri çok güç. Mühendislerin yüzde 85’i üzere onun da geliri enflasyon karşısında erimişken, konut fiyatları ise enflasyondan bile süratli artarken bu ailenin bir konutu olmayacak. Bunu kabullenmek koşul. Mesken hayali kalmayan Umut, vakit zaman çocuk hayalleri kuruyor.
Yine de “Birikmiş 200 bin TL paramızı peşinat yapabilir miyiz” diye düşünüyorlar. 800 bin TL pahasında 10 yıl vadeli bir konut kredisi çekerlerse, ödenebilir mi sanki? Aylık taksiti 17 bin TL… İmkansız görünüyor.
Umut, tam ümitsizliğe düşecekken, fakülteden arkadaşı Özgür aklına düşüyor. Mühendislerin yüzde 21’i üzere 2 yıldan fazla vakittir iş arıyor Özgür. Artık “Garsonluk da yaparım” diyerek gözünü Avrupa’ya dikmeye başlamış. Umut Tükenmez de “hiç değilse bir işim var” diye şükrediyor.
Yıllar yılları kovalıyor. Hükümetler değişiyor, bir o kriz bir bu kriz derken, yaş 65’e dayanıyor. Yıl 2053… Tükenmez ailesinin döküntü bir arabasından diğer elde avuçta bir şeyi yok. Bir de 30 yaşında kız çocukları. Yıllarca sigortası minimum fiyat üzerinden yatan Tükenmez çiftinin, emekli ikramiyeleri de otomobillerini yenilemeye fakat yetiyor. “Dursun kenarda” diyor Adalet hanım, hastalık var, vefat var…
Tükenmez çifti, yıllarca emeklilerin sıkıntılarına özel bir ilgi göstermemişti. Gündelik hayat o denli süratli akıyordu ki, kimsenin yıllar sonrasını düşünmeye takati yoktu. Fakat işte o gün gelmiş, emekli olmuşlardı. Cepte minimum fiyatın de altında bir aylıkla…
Sadede gelelim. Umut ve Adalet Tükenmez çifti, 1980’lerde, 90’larda, 2000’lerde doğan kentli, fiyatlı, meslek sahibi milyonları temsil ediyor. Yakın geleceğin emekli jenerasyonu onlar.
Bugünlerde emeklinin bayram ikramiyesi ve maaşı konuşuluyor fakat esaslı bir ıslahat programı öneren yok. Bayram ikramiyesi 1100 TL mi olsun, 2000 TL mi? Tartışma bu kısırlıkta ilerliyor. 34 yaşındaki Umut’un çok da ilgilenmediği bir bahis bu.
Fakat emeklilik sisteminde esaslı bir ıslahat yapılmazsa 2053 Türkiye’si bir distopyayı andıracak. Konut sahibi yapamadığınız fiyatlı kesitlere, minimum fiyatın altında emekli aylığı ödemeye devam ederseniz, başınıza gelecek sorunu öngörmek için kahin olmak gerekmez. Yakın gelecekte evsiz yaşlılar problemiyle karşı karşıya kalacağız. Yaşlı bakımevlerine olan gereksinimimiz artacak. Zincir marketlerde 60’lı 70’li yaşlarında kasiyerler göreceğiz. Tıptaki onca gelişmeye karşın ortalama yaşımız düşecek. Çalışırken ölenlerin sayısı artacak. Sokaklar üzerine bir battaniye atan, altına bir karton koyan yaşlılarla dolacak. Bugünün genç jenerasyonları, bugünkü yöneticileri hayır duasıyla anmayacak.
Çok mu karamsar buldunuz? O halde Umut Tükenmez’e dönelim… Emekliliğin akabinde kiraya, faturaya güç yetmeyince eşi Adalet hanımla birlikte kızlarının meskenine sığınmışlar. İhracattaki artışı ballandırarak anlatan iktisat bakanını gereğinden fazla seven 2022 doğumlu damat da olmasa, Umut’un ve Adalet’in keyfini kaçıran bir şey yok. Çok şükür…
NOT: Bu yazıda mühendislere ait kullanılan datalar MMO’nun “İstanbul’da yaşayan mühendisler” başlıklı raporundan derlendi. Rapora ulaşmak için; https://makina.mmo.org.tr/assets/docs/MMO%C4%B0stanbuldaYa%C5%9FayanM%C3%BChendislerAra%C5%9Ft%C4%B1rmas%C4%B1.pdf
