Kongrenin gerçekleştiği gün olan 8 Nisan ise her yıl, “Barış, refah ve dayanışma için birlik” anlayışıyla Dünya Romanlar Günü olarak kutlanıyor.
Dünya Romanlar Günü yılda bir sefer de olsa Romanların, ülkemizin çeşitliliğine ve kültürel mirasına yaptığı katkıyı kutlamak için kıymetli bir vesile. Bugün birebir vakitte, Romanların hayatın her alanında karşı karşıya kaldığı meseleler, toplumsal dışlanma ve ayrımcılık konusunda farkındalık yaratmamız, bu meselelerle gayrette birlik ve dayanışmanın kıymetini vurgulamamız için de bir fırsat.
Roman Diyalog Ağı, 8 Nisan Dünya Romanlar Günü ile ilgili bildiri yayınladı. Bildiride Romanların meselelerine dikkat çekildi, tahlil teklifleri sıralandı.
Eğitime erişemiyorlar
Türkiye’nin en büyük kümelerinden birini oluşturan ve ülkenin dört bir yanına dağılmış olan Romanlar ve Romanlar üzere yaşayanlar, bin yılı aşkın bir müddettir bu toprakların çocukları olmalarına rağmen en çok ayrımcılığa uğrayan kümelerin başında geliyor.
Tarihsel ve toplumsal bir art plana sahip önyargılar ve ayrımcılık, Romanların eğitim, istihdam, barınma ve toplumsal teminat üzere temel haklarına erişimlerinde ağır problemlerle karşı karşıya kalmalarına yol açıyor. Bu meselelerin yanı sıra yaşadıkları yoksulluk ve mahrumluk Romanların toplumsal, kültürel, ekonomik ve siyasi yaşama eşit olarak iştirakinin önündeki en büyük manisi teşkil ediyor.
Günümüzde, Roman çocukların eğitime erişimi sorunu kaygı verici boyutlarda. Roman çocuklar maddi olanaksızlıklar yüzünden çok erken yaşta okul sıralarını terk etmeye mecbur bırakılıyor. Okula devam etme bahtı bulan az sayıdaki Roman çocuk ise, bu yoksulluk döngüsünü kırmaları için son derece değerli olan “kaliteli” eğitim alamıyor, okul sisteminde de önyargılarla başa çıkmak zorunda kalıyor.
İşsizlik yüksek
Yakın vakitte yapılan Türkiye’de Roman Toplulukları ve Yoksulluk Araştırması’na nazaran, Romanlar, ortalama yüzde 77.5 ile tüm kırılgan kümeler ortasındaki en yüksek işsizliğe sahip kümelerden.
İş piyasasında da karşı karşıya kaldıkları önyargılar ve ayrımcılığın da tesiriyle, istihdam imkanlarına eşit halde erişemiyorlar. Bulabildikleri işler genelde süreksiz nitelikte, düşük fiyatlı, garantisiz ve ağır işler oluyor. Düzgün işlerde çalışamama ve sistemli gelir elde edememe hali Romanları yoksulluk sarmalına kilitliyor.
Barınma sorunları
Barınma da Romanlar için önemli bir sorun. Romanların çoğunluğu alt yapı ve üst yapının yetersiz olduğu kenar mahallelerde, standart altı meskenlerde yaşamalarını sürdürüyor.
Akan çatılar, rutubet, duvarlarda hasar, pervazsız kapı ve pencereler olağan mesken şartlarından. Konutların kışın ısınması, yazın serin tutulması öbür bir sorun. Kentsel dönüşüm barınma meselesine deva getirmesi gerekirken, yerinde uygunlaştırma yapılması gerekirken, kimi yerlerde mekansal dışlanmanın bir sözü olarak tezahür ediyor. Romanların hayat alanları, kültürleri, mahalle kültürü içerisinde var olan toplumsal ve dayanışma ilgilerini de tahrip ediyor. Kentin dışındaki yerlere yerleştirilip toplumun geri kalanından tecrit ediliyor.
Romanların, fiyatların daima yükseldiği ortamda, besleyici besinlere erişmesi daha da zorlaştı. Esasen jenerasyonlar boyunca protein ve vitamin açısından varlıklı besinlere erişimde düşünce yaşayan bu kesim, bakliyatı da öğünlerinden çıkarmış durumda. Temelde hububat temelli besinlerle karnını doyurabiliyorlar. Düzgün beslenememe, standart altı meskenlerde barınma, ağır hayat şartları ve yoksulluk, sıhhat göstergelerine yansıyor.
Romanların ortalama ömür beklentisi ülkemizdeki ortalama hayat beklentisinin yaklaşık 10 yıl altında. Teneffüs yollarına ait rahatsızlıklar çocuklarda yaygın olarak görülüyor, kronik hastalıklar yirmili yıllarda başlıyor, yaşla birlikte yükü artıyor.
Çözüm önerileri
Tüm bu aksiliklere karşın, son yıllarda Romanların kültürüne, tarihine ve toplumsal meselelerine yönelik ilginin arttığına ve taleplerimizin bir kısmının yetkililer tarafından dikkate alınmaya başladığına şahit oluyoruz.
Ancak, Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası mutabakatlar ve normlarla belirlenmiş, anayasa ve maddelerle garanti altına alınmış olan eğitim, barınma, istihdam, sıhhat, toplumsal teminat ve kamu hizmetlerine erişim üzere haklarımız konusundaki taleplerimizin çabucak hepsi hala tahlil bekliyor.
Romanlar için büyük mana taşıyan Dünya Romanlar Günü vesilesiyle, hükümet ve merkezi yönetim, lokal idarelerin yetkilileri, kamu hizmeti sağlayan kurum yöneticileri ve siyasi partiler başta olmak üzere, ilgili tüm yetkililere bir defa daha seslenmek istiyoruz. Aşağıda lisana getirdiğimiz talepler başta olmak üzere, Romanların yaşadıkları sıkıntılara yönelik tahlil üretilmesi konusunda somut adımlar atılmasını istiyoruz. Bizler tahlilin modülü olmaya, elimizi taşın altına koymaya dün olduğu üzere, bugün de hazırız.
Romanlara yönelik nefret telaffuzları, toplumsal dışlama ve ayrımcı tavırların önlenmesine ait yasal mevzuat oluşturulması ve bu tıp olayların önlenmesine yönelik var olan yasal yaptırımların uygulanması, Eğitimden istihdama, sağlıktan barınmaya ve önyargılarla gayrete kadar hayatın tüm alanları kapsayan Romanlara yönelik gerçekçi ve bütüncül toplumsal içerme siyasetlerinin ve stratejiler geliştirilmesi; bunların hareket planları ve tedbirlerle, gerekli bütçenin de ayırarak süratle uygulamaya koyulması, Pandeminin yol açtığı problemlerden en ağır formda etkilenen Romanlara yönelik sosyo-ekonomik takviye paketlerinin oluşturulması, Başta eğitim, siyaset ve medya alanlarında olmak üzere, Romanlara ait resmi anlatı ve telaffuzların, demokratik toplum, insan haklarına hürmet ve hukukun üstünlüğü unsurları kapsamında ve bu prensipleri güçlendirecek formda müspet bir çerçevede yansıtılması, Romanlara ait her türlü takviye programı, siyaset, strateji ve hareket planının hazırlama, uygulama, izleme ve kıymetlendirme süreçlerinde Romanların iştirakinin sağlanması ve görüşünün alınması, Ülkemizin kültürünün bir kesimi olan Roman kültürü konusunda farkındalığın ve görünürlüğün artırılması.
Romanların yanında olmak için 6 yol
Bu mevzuda insan haklarına hassas sivil toplum aktivisti dostlarımızdan da kamuoyundan da beklentilerimiz var:
Romanlara yönelik önyargılarınız ve kalıp fikirlerinizi sorgulamanızı,
Romanların maruz kaldığı nefret söylemi, toplumsal dışlanma ve ayrımcılık konusunda sesinizi çıkarmanızı, Romanların tarihi, toplumsal ve kültürel ömürleriyle, yaşadıkları ekonomik ve toplumsal sıkıntılara ait bilgilenmenizi,
Romanların ayrımcı tavırlara maruz kaldığına şahit olduğunuzda, onların yanında yer almanızı, Roman toplumuyla ilgili mevzularda karar almadan evvel, onları karar süreçlerine katılmanızı, Yalnızca 8 Nisan Dünya Romanlar Günü’nde ya da 6 Mayıs Hıdırellez’de değil, yılın tümünde Romanların yanında olmanızı bekliyoruz.
