“200 ton altın ihraç edip Türkiye’ye 25 milyar TL gelir sağladım. Cari açığın yüzde 15’ini ben kapattım.”
Bu kelamı kimin söylediğini hatırladınız mı?
Doğru, Rıza Sarraf. İran’a yönelik memleketler arası yaptırımları delmek için altın ticaretine dayalı bir sistem kuran, sistemin meselesiz işlemesini sağlamak için Türkiye Cumhuriyeti bakanlarını rüşvete boğan İran asıllı işadamı.
Cari açığın yüzde 15’i büyük para, ama abartı hissesini düşsek bile o devir Zarraf’ın Türkiye’ye önemli meblağda döviz getirdiğine kuşku yok.
Yani evet, Zarraf cari açığın kapanmasına yardımcı olmuş, 2008-2009 global krizinin tesiriyle yalpalayan iktisada hatırı sayılır kaynak girişi sağlamıştı.
Zarraf’ın İran yaptırımlarını delmeyi sağlayan sistemi tıkır tıkır işletebilmesinin sırrı yalnızca kurduğu rüşvet ağı değil devletin bu işe cevaz vermesi, önünü açmasıydı. 2008-2009 global krizinin ertesinde lakin yüzde 15 lakin yüzde 5, cari açığı kapatacak döviz girişine gereksinim vardı.
Cari açığın bir kısmı Zarraf’ın kurduğu sistemle tahminen biraz kapandı. Fakat Türkiye’nin başına çorap örüldü.
Halkbank’a İran’a yaptırımların delinmesine aracılık ettiği gerekçesiyle Amerika’da açılan dava bugün hâlâ Demokles’in kılıcı üzere Türkiye’nin üzerinde sallanıyor. Buradan büyük bir ceza çıkabileceği beklentisiyle Halkbank payı borsada yıllardır yerlerde sürünüyor. Yakın geçmişte Cumhurbaşkanı Erdoğan ile eski ABD Lideri Trump ortasındaki görüşmelerin ana gündem unsurlarından birinin Halkbank davası olduğu, davanın kapatılması karşılığında pazarlık yapıldığı biliniyor.
Rıza Zarraf’ı durup dururken neden hatırladım? O gün olduğu üzere bugün de Türkiye iktisadı sıkıntı bir periyottan geçiyor. O devirde ıstırabın kaynağı global krizdi, bu seferki kriz mesken üretimi. Türk Lirası yalnızca geçen yıl dolar karşısında yüzde 44 paha yitirdi, enflasyon patladı.
Yetmezmiş üzere artık bir de Rusya-Ukrayna savaşı çıktı. Petrol, buğday, ayçiçek yağı, alüminyum üzere Türkiye’nin ithal etmek zorunda olduğu emtianın fiyatları rekor düzeylere yükseldi. Bu yaz Ukrayna’dan turist gelmeyecek. Rusya’dan gelip gelmeyeceği kuşkulu. Ufukta tekrar ağır bir cari açık görünüyor. Zarraf periyodunda olduğu üzere ek döviz kaynakları bulmaya, şapkadan tavşan çıkarmaya gereksinim var.
Şapkadaki tavşan Rusya’ya konulan ağır yaptırımlar nedeniyle Avrupa’dan kaçan (ve mallarını kaçıran) oligarklar olabilir mi?
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rus oligarklarla ilgili “Türkiye’ye gelebilirler mi?” sorusuna evvelki gün şu cevabı verdi: “Bizim prensip olarak tavrımız şudur, ülkemizde yasal olan tüm aktivitelere müsaade veriyoruz”.
O bunları söylerken Rus oligark Roman Abromoviç’in yatı Bodrum’a demirlemişti bile.
Rıza Zarraf’ın Türkiye’deki “aktiviteleri” de yasaldı. Yasal olmasa İstek Zarraf’a en büyük ihracatçı mükafatı verilir miydi?
Sarraf, 2015’te mücevherat dalında ‘ihracat şampiyonu’ olarak kürsüye çıkmış, mükafatını Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, İktisat Bakanı Nihat Zeybekci ve TİM Lideri Mehmet Büyükekşi’nin elinden almıştı.
Sarraf, Türkiye’de ihracat şampiyonu mükafatı aldıktan bir yıl sonra Amerika’da, İran’a yönelik yaptırımları ihlal ederek ABD’yi dolandırmak, bankacılık sahtekârlığı ve karapara aklama suçlamalarından tutuklandı.
Mahkemesi Türkiye’yi utandıran suçlamaların yapıldığı bir sahneye dönüştü. Sarraf itirafçı olmaya karar vermişti. Türkiye’de dağıttığı rüşvetlerin de içinde bulunduğu sayısız şey anlattı.
Yukarıda anlattığım üzere sıkıntı şimdi kapanmış da değil. Amerika’daki dava sürüyor.
Devleti yönetenler İstek Zarraf olayından ders aldı mı? Yoksa tam da 2023 seçimleri öncesinde cari açıktaki korkutucu tırmanışla baş edebilmek için Rus oligarklarının ayaklarına kırmızı halı sermeyi mi düşünüyorlar?
Uluslararası yatırım kuruluşlarından birinin yöneticisi olan Timothy Ash geçen gün Türkiye’nin oligark parasına talip olmasıyla ilgili olarak, “Eğer oligarklar paralarını Türk bankalarına koyarsa OFAC (Amerika’da yaptırımları koyan kuruluş) Türk bankalarına yaptırım uygular” diyordu.
Türkiye’nin güçlü bir sanayi altyapısı, kusursuz kıyıları, tabiatı, güneşi var. Cari açık er geç kapanır. Ne İstek Sarraf’a gereksinimimiz vardı ne Sarrafov’lara. Yapmayın.
