Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’in “anlaşma ihtimali yok”, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un da “anlaşma yeri mevcut değil” dedikleri Rusya-Ukrayna Savaşı’nın kaybedenlerinin başta Ukrayna halkı olmak üzere kimler olduğu aşikardır fakat sanıldığı üzere galibi ya da üstün geleni Rusya değil. Öngörülerimizin aksine kısa müddette bitmediğine şahit olduğumuz bu savaştan, krizi savaşa dönüştürmek için harikulâde efor sarf eden ABD’nin çıkarlı çıktığı inancı yaygın şu sıralar.
Çin’de yayınlanan Küresel Times gazetesinde bu hususa ait bir yazıya rastladım. Yazıda “Rusya-Ukrayna çatışması ABD’nin çıkarlarıyla birebir örtüşüyor üzere görünürken, global piyasalardaki mevcut çalkantılar da ABD’nin lehinedir” deniyor. Yazıya nazaran bunun bu türlü olmasının birkaç nedeni var. Birincisi; kriz/savaş, gazının yüzde 40’ından fazlasını Rusya’dan satın alan Avrupa’ya ABD’nin doğal gaz ihracatını büyük ölçüde artırdı. Ayrıyeten kimi Rus bankalarına yönelik SWIFT yaptırımına ek olarak, Avrupa’ya gaz ihracatı keskin bir halde azalacak, münasebetiyle buradan doğacak boşluğu son yıllarda gaz üretiminde artış kaydeden ABD dolduracak.
Krizler doları daima güçlendirdi
İkincisi; kriz ABD dolarını güçlendirecek. ABD’nin son yirmi yılda yarattığı/kışkırttığı tüm jeopolitik krizler, para ünitesini daima güçlendirdi. Rusya-Ukrayna ihtilafının akabinde, Avrupa artık inançlı olmadığı için, ABD’yi mali bir sığınak haline getiren doların pahası gitgide artacak. Üçüncüsü; kriz, Rusya ile Rusya’nın en büyük ticaret ortağı olan AB ortasındaki ikili ticareti kesintiye uğrattı. AB üyeleri Rusya’ya yaptırım uygulamak için birleştikçe, birtakım Rus bankaları SWIFT sisteminden çıkarıldıkça, ikili ticaret kıymetli ölçüde daralacaktır ki bu tam olarak ABD’nin gereksinimi olan şeydir.
Ayrıca kriz, Amerikan askeri-sanayi kompleksine de büyük ölçüde yarar sağlayabilir. Çatışma devam ederken ABD, Almanya, öteki NATO ülkeleri Ukrayna’ya silah sağlıyor. Daha da değerlisi kriz Avrupa ülkeleri ortasında kıtanın güvenliği konusunda büyük bir kaygı yaratmış, bu durum NATO’ya, nihayetinde ABD’ye olan bağımlılıklarını artırmıştır.
Gerçek şu ki, bu ekonomik faktörler ABD’nin neden çatışmaya muhtaçlık duyduğunu tam olarak açıklamasa da, ABD’nin bu krize muhtaçlığı var. Daha da değerlisi, kriz ABD’nin jeopolitik çıkarlarıyla, hegemonik pozisyonu ile uyumludur. Durumun gerisindeki ekonomik etkenleri anlamak, krizin tabiatı hakkında net bir tabloya sahip olmamıza yardımcı olabilir.
Ama şunları da hatırlayalım
Yazıdaki argümanlara genel sınırlarıyla katılıyorum elbette. Fakat Küresel Times müellifinin ABD için her şeyin “güllük-gülistanı” olacağı yolundaki kesin tespitine de itirazım var olağan. ABD’nin birçok alanda hegemonyasını yitirdiği doğrudur. Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan, yazıda özetlendiği üzere, yararlanabilir de. Lakin ABD’nin son 30 yıldır içinde bulduğu önemli yapısal sıkıntıları da atlamamak gerektiğini düşünüyorum. Her şeyden evvel bu savaş, ABD iktisadında de olumsuz tesirlere yol açacak.
Buradan “savaş ABD’ye yaramadı” dediğim sonucu çıkarılırsa sahiden çok sonlanır, kalp kırarım bakın, peşinen söyleyeyim. Anlatmak istediğim yediği haltın zati gücünü yitirmiş ABD’ye de sanıldığı kadar faydası olmayacağını vurgulamak. Savaş ona kazandırdı falan dersek, tekrar güçlendiğini de kabul etmek zorunda kalırız ki o denli değil. Ayrıyeten bu savaş, – Küresel Times bunu nasıl görmedi hayret- ABD emtia piyasalarını alt üst etti, münasebetiyle gaz, besin fiyatları yükseldiği üzere ülkede enflasyon da arttı. ABD’de, İngiltere’de dar gelirli yurttaşların hükümet aykırısı şovlarını anımsatırım. Potansiyel manada, büyüklüğü meçhul de olsa ABD iktisadında bir çöküş olduğu gerçektir.
Yarın ne olacağı muhakkak olmaz
Rusya-Ukrayna savaşı – ne kadar sürer, kestirememem – koronavirüs pandemisinin de sarstığı ABD iktisadının olağana dönüşünü geciktirebilir. Amerikalı tüketicilerin büyük bir çoğunluğu yüksek besin fiyatları nedeniyle güç durumda. Bu, pek de yabana atılacak bir durum değil. İçeride sıkışmış bir Joe Biden’ın olduğunu da hesaba katarsak, ABD tahminen de krizden çıkmak için yeni yeni dış krizler yaratmaya da girişebilir.
Tamam, Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan çıkarlı çıkan ABD olabilir, lakin bu ABD için önemli bir meşakkate da yol açabilir. ABD yararlıysa, bu “kısa günün kârı” olarak değerlendirilmeli.
Yarının ABD için de ne getireceğini kestirmek güç zira.
