Macaristan Başbakanı Orban’ın seçim öncesinde yaptığı üzere Türkiye’de de hükümetin kimi temel eserlerin fiyatlarını dondurmaya hazırlandığı haberleri geliyor.
Bu haberlere nazaran hükümet, un, yağ, şeker, sıvı yağ üzere temel gereksinim eserlerinde belirli bir tavan fiyat belirleyecek. Bu fiyat eserin olması gereken gerçek fiyatından düşük olacak. Marketler, bakkallar eserleri vatandaşa sabitlenmiş fiyattan satacak. Gerçek fiyatla sabitlenmiş fiyat ortasındaki farkı devlet market sahibine, bakkallara ödeyecek.
Gemi azıya almış enflasyon için iktidarın bulduğu formül bu.
Bugüne kadar “fahiş fiyatla uğraş edeceğiz” diyerek market zincirlerine müfettiş gönderip, cezalar kesen, “stok yapılıyorlar” diye patatese, soğana baskınlar düzenleyen hükümet, artık market ve bakkalların pak olduğuna karar vermiş. Fiyatları sabitleyip ortadaki farkı ödemede karar kılmış.
İktidarın kusurlu ekonomik kararları nedeniyle fiyatı yüzde 100’ün üzerinde artmamış eser neredeyse kalmadı. Fiyatların hangi birini sabitleyecekler?
Ekmeği, unu, makarnayı mı? Eti, kıymayı, sütü mü? Domatesi, patatesi, marulu, salatalığı mı? Elektriği mi, doğal gazı mı? Akaryakıtı mi, mazotu mu, LPG’yi mi? Kent içi otobüs, dolmuş metro, metrobüs fiyatlarını mı? Şehirlerarası otobüs fiyatlarını mı? Araba fiyatlarını mı? Mesken fiyatlarını mı? Kiraları mı?
Hangi mal ve hizmetlerin fiyatı sabitlenecek ve satıcılara ortadaki fark ödenecek?
Üretim maliyetlerini düşürmeden fiyat sabitleme talimatıyla enflasyon önlenebilir mi? Önlenemez. Fiyat artışları devam eder. Satıcıya Hazine’den ödenecek fark büyür. Fiyatlar hür bırakılınca tekrar fırlar ve halk yüksek enflasyon altında ezilmeye devam eder.
Bu prosedür gerçeği kabul etmek yerine onu yok sayarak seçime yönelik göz boyama tedbirleridir. Seçime hakikat, “fiyatları dondurduk, enflasyonu durdurduk” diyebilmek için Hazine’ye daha fazla yük bindirmek, açıktan para basmak ve böylelikle gerçek enflasyonu körüklemek dışında bir işe yanamaz.
Bu tedbirlerin foyası bir müddet sonra otaya çıkar.
Eğer, “atı alan Üsküdar’ı geçene kadar vatandaşı oyalar, oyunu alırız” fikriyle yapılacaksa vatandaşın buna kanması o kadar da kolay değil.
Macaristan örneği veriliyor. “Orban yaptı, biz de yapar seçimi kazanırız” diye düşünenler varsa, iki ülke ortasında çok büyük farklar var. Orban seçime yanlışsız bu kararı aldığında Macaristan’da enflasyon oranı yüzde 7,4’tü. Türkiye’de enflasyon TÜİK’e nazaran bile yüzde 61 ve Bakan Nureddin Nebati’ye nazaran Aralık ayına kadar yükselmeye devam edecek. Ayrıyeten Orban, ücretliler için 2 milyar dolar vergi indirimi uygulamış, emekli maaşları ve taban fiyatı de kıymetli ölçüde yükseltmiş, fiyat artışı ve vergi indirimiyle satın alma gücünü enflasyona karşı korumuştu.
Türkiye ise fiyatları ve faizi enflasyonun üzerinde artırmak yerine fiyatları dondurup gerideki farkı satıcılara Hazine’den ödeyip süreksiz bir müddet algı oluşturmayı hesaplıyor.
Türkiye’de enflasyonu fırlatan, hükümetin faiz ve fiyatları enflasyonun çok altında belirmemiş olmasıdır. Faizi düşük tutarak Türk Lirası’nı değersizleştiren iktidar, bu yolla doları fırlattığı için üretim maliyetinin yükselmesine neden oldu. Bu yükseliş fiyatlara yansıdığı için de enflasyon dört nala koşmaya başladı.
Vatandaşı muhafazanın yolu faizleri enflasyonun üzerine çıkarıp dolara yönelmeyi durdurmak, böylelikle döviz fiyatlarını düşürerek üretimde kullanılan ithalat maliyetini aşağı çekmektir. Maliyetlerin düşürülmesi fiyatları da aşağı çekecektir. Öbür yandan tarımın ve endüstrinin desteklenmesi maliyetlerin düşürülmesine katkı verilebilir.
Fiyatları dondurmak üzere hür piyasa iktisadında sürdürülemeyecek “komuta ekonomisi” kararları yerine, üretim maliyetlerini düşürecek tedbirler almak, toplumsal devlet prensibinin gereği olarak gelir uçurumunu ortadan kaldıracak fiyat ve vergi siyasetiyle vatandaşın insanca yaşayacağı şartları sağlamak gerekir.
Tabii bunu yapmak için de öncelikle yalnızca Hazine’den garantili altyapı müteahhitleri ile her türlü inşaat müteahhidini güçlü etmek yerine hakikaten vatandaşını düşünen bir siyasal tercihe sahip olmak gereklidir.
Böyle bir siyasal tercih de bu iktidarda bulunmadığına nazaran göz boyayacak tedbirlere güvenmek aldatıcı olacaktır.
