Dünkü Resmi Gazete’de yayımlanan bildirim değişikliğiyle, dövize endeksli menkul satışlarında TL ile ödeme mecburiliği getirilmişti. Denizli Sanayi Odası Lideri Müjdat Keçeci, kararın ticaret hayatını akamete uğratacağını belirterek “Önce, ihracatçının ihraç dövizlerinin yüzde 25’i sonrasında da yüzde 40’ı Merkez Bankası kurlarıyla bozulacak diye getirilen tedbirler ihracatçılar açısından hakikaten maddi kayıplara sebebiyet vermektedir” tabirlerini kullandı. Keçeci, son değişiklik ile ‘ticaretin adeta kaosa sürükleneceğine” işaret etti.
Yapılan değişiklikler ile dövizli süreçlerinin ticari süreçlerden çıkarılmaya çalışıldığını ancak dolarize olan piyasada bunu yapmanın çok sıkıntı olduğunu belirten OSB Finans Danışmanı ekonomist Erol Taşdelen bankavitrini.com‘daki ‘Dövizli ödeme yasağı bankalarda kaosa neden oldu’ başlıklı yazısında 20 Nisan günü bankalarda yaşananları şu formda tabir etti:
Bankalarda 30 Nisan 2021 Çek düzenlemesi ile ilgili “çek ibraz edilmeyecek” periyodunda yaşanan kaosun bir misal bugün Dövizli ödemelerde Hazine ve Maliye Bakanlığı Bildirimde geçen “MENKUL” sözünün net olmamasından yaşanmaya başladı. Birden fazla bankada dövizli ödemeler gün içinde durdu! Belirsizlik şimdi netleşmiş değil.
19 Nisan 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 2022/32-66 No.lu Bildiri ile, dövizle süreç ve kontrat yapma yasağı düzenlemelerinin yer aldığı 2008-32/34 No.lu Türk Parası Değerini Müdafaa Hakkında 32 sayılı Karara ait Bildirimde çok değerli kimi değişiklikler yapıldı.
Hazine ve Maliye Bakanlığının Bildiri açık, anlaşılır olmayınca bankalar ödemelerde çelişki yaşadı ve kimi bankalarda döviz çekleri ödemeleri ve döviz ödemleri büsbütün durdururken; birtakım bankalarda da müşterilerden “ödemenin menkul satışı dışında” olduğu istikametinde taahhütname alarak süreç yaptı.
Döviz çeklerinde belirsizlik net değil
Ticaretten kaynaklanan döviz çekleri ile ilgili net açıklama olmadığı için bankalar ne yapacağını bilemez halde. Kimi bankalar BDDK’dan görüş talep ederken, kimi bankalar da daha ayrıntılı açıklama gelene kadar ödemeleri durdurdu. Çünkü, döviz çeklerinin ya da döviz ödemelerin TL ödenmesi halinde hangi döviz kurunun temel alınacağı da net değil. Merkez Bankasının bir gün evvelki kuru mu; gün içinde açıklanacak kuru mu yoksa süreci yapan bankanın döviz kuruna nazaran mi ödeme yapılacağı da açık değil.
Döviz transferlerinde kaos çıktı
Müşterilerden gelen döviz transfer talimatlarında bankalar kararsız kaldı. Çünkü; müşteri talimatında “mal bedeli karşılığı” yahut “…nolu fatura karşılığı” diye ibare yar alan talimatlar için süreç yapılmazken açıklama yer almayan talimatlı süreçler yapıldı. Birtakım bankalar ise tüm ticari müşterilerine ilişkin dövizli süreçleri durum netleşene kadar durdurdu. Ödemelerin belirsizlik nedeni ile durmasından kaynaklanan zararın ise ne olacağı şimdi muhakkak değil.
Katılım bankaları şaşırdı!
Gün içinde öteki bir belirsizlik de KATILIM BANKALARINDA oldu. Çünkü, İştirak Bankaları kredilerini fatura karşılığı mal alım/satımı süreçleri için vermekte. Yeni düzenleme İştirak Bankalarındaki kredi durumunu da sorgular hale getirdi. Çünkü düzenlemede İştirak Bankalarındaki işleyiş ile ilgili bir gönderme yok.
Düzenleme nasıl yapıldı?
2008-32/34 No.lu Bildirinin 8. Unsurunun 9 fıkrası;
“(9) Türkiye’de yerleşik şahısların kendi ortalarında akdedecekleri; taşıt satış kontratları dışında kalan menkul satış kontratlarında mukavele bedelini ve bu mukavelelerden kaynaklanan öteki ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden yahut dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. Lakin mukavele konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası yahut dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. Lakin kontrat konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur” biçiminde düzenlendi.
yeni düzenleme ile döviz olarak düzenlenen kontratlar yapılmaya devam ederken; döviz olarak ödenmesi engellenip, TL ödenmesi mecburî hale getirildi. Sorun da buradan kaynaklandı.
Ödemeden mukavele tarihindeki kur mu; ödeme tarihindeki kur mu hangi kur baz alınacak net değil.
Ödemede TCMB’nin mi, bankanın mı kuru baz alınacak aşikâr değil.
Diğer bir belirsizlik de Bildiride geçen MENKUL kavramı. Arapça olan MENKUL “Taşınabilir” manasına gelmektedir. Başka bir tabir ile taşınamayan Gayri Menkuller dışındaki tüm mallar Bildiri kapsamına girmektedir. Bildirim düzenleyici net sözler kullanmadığı yahut tam tanımlama yapmadığı için kaosa neden olmuş durumda. MENKUL üzere geniş kapsamlı tabir yerine MENKUL MALLAR yahut TİCARİ MALLAR tabiri kullanılmaması Ticarette meçhullüğü artırmış durumda.
19 Nisanda yürürlüğe giren uygulamaya uymayanlar için de; kontratın her bir tarafı için başka farklı olmak üzere 2022 yılı için 14.200 TL’den 118.500 TL’ye kadar idari para cezası kesilebilecektir hareketin tekerrür halinde, bu cezalar iki katı olarak kesilecektir sözü düzenlemede yer aldı.
