“Öyle görünüyor ki ithalat lobisi bir defa daha Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı et ithalatına ikna etmiş.” diyen Yıldırım Dünya Gazetesi’ndeki yazısında şu sözleri kullandı:
“Bundan 12 yıl evvel birebir mazeret ile canlı hayvan ve et ithalatı başlamıştı. Erdoğan o vakit başbakandı.
Bugün olduğu üzere o günlerde de Türkiye, adım adım ithalata sürüklenmişti. Yapılan tüm ikazlara karşın üretimi artırmak ve gerekli tedbirleri almak yerine ülke ithalat lobisine teslim olmuştu.
Kaç kere yazdığımı ben bile hatırlamıyorum ancak bir defa daha kısaca hatırlatayım. Dünyada ve Türkiye’de 2007 ve 2008’de yaşanan kuraklık bugün olduğu üzere yem hammaddelerin de yüzde 100’ü aşan oranlarda fiyat artışına neden oldu. Çiğ süt fiyatı ise yarı yarıya düşmüş ve 1 milyondan fazla süt ineği kesilmişti. Bu sürecin sonunda kırmızı et fiyatı 2009 yılında yüzde 100 artırmış ve karkas etin kilosu 7-8 liradan 15 liraya çıkmıştı.”
Destekler düşürülerek ithalata taban hazırlandı
O periyotta başbakan olan Erdoğan’ın bitkisel üretimde uygulanan direkt gelir takviyesini kaldıracakları ve toprağa değil esere takviye verecekleri istikametindeki açıklamalarını hatırlatan Yıldırım, “Hayvancılığın en çok desteklenmesi gereken bir periyotta yaklaşık 50 kalem takviye ya kaldırılarak yahut ölçüsü azaltılarak birinci defa hayvan başına destekleme sistemine geçildi. Yani bitkisel üretimde kaldırılan direkt takviye hayvancılık da uygulanmaya başlandı. Resmi Gazete’nin 15 Nisan 2008 tarihli sayısında yayınlanan Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Karar ile 2007 yılında 1,3 milyar lira olan dayanak 2008 yılında yarı yarıya azaltılarak 750 milyon liraya düşürüldü. Bu da yetmedi. Dayanak bütçesi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülürken yüzde 10 daha düşürüldü. Üretimi, verimliliği, kaliteyi artırıcı birçok dayanak kaldırıldı. Bunun yerine üreticiye, direkt hayvan başına takviye verilmeye başlandı.” Tabirlerini kullandı.
“Bugün nasıl Katar’a hayvan ve et ihraç ediliyorsa o günlerde de dövizdeki artışın sağladığı cazibe ile İran ve Irak’a canlı hayvan, et ve et eserleri ihracatı başladı.” diyen Yıldırım, şöyle devam etti:
“Fiyatlar yükselmeye başladı. Ağustos 2008’de kilosu 7 lira olan kuzu eti bir yıl içinde 14,5 liraya çıktı.
Tarım Bakanlığı bu devirde aldığı kararla 18 kilonun altında kuzu kesitini yasakladı. Lakin uygulamada bu yasa pek dinleyen olmadı.
Tam bu sırada Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği, hayvan ithal edeceğini ilan etti. Ortamı hazırlayan ithalat lobisi devreye girdi. “Türkiye’de kırmızı et fiyatları yükseliyor bu nedenle ithalat yapılmalı” diye büyük bir uğraş gösterdiler. Tarım Kredi Kooperatifleri üyelerinin muhtaçlığını karşılamak mazeretiyle ithalatı başlayan birinci kurumlardan biri oldu.
2010 yılına gelindiğinde artan yalnızca kırmızı et fiyatları değil, tıpkı vakitte çiğ süt fiyatı da artmaya başlamıştı. Zira, 2007- 2008’deki kuraklık sonucu çok sayıda süt ineği kesilince süt üretimi yapan işletme sayısı ve hayvan sayısı azalmış süt üretiminde düşüş olduğu için de fiyatlar artmaya başlamıştı. Çiğ süt fiyatı Ocak 2019’da litresi 60 kuruşken, 2010’da 0,85 TL’ye kimi yerlerde 1 TL’ye kadar çıktı ve bu periyotta sütün fiyatı düşsün diye süttozu ithalatı yapılmaya başlandı.
Üretici ‘Fırsatçı’ diye suçlamıştı
Uygulanan yanlış siyasetler hayvancılığın çökmesine neden olurken, devrin Tarım Bakanı Mehdi Eker et üreticilerini, süt üreticilerini “spekülatör”, “fırsatçı” diye suçlamış ve fiyatı bunların artırdığını sav etmişti.
Bugün olduğu üzere o periyotta de ithalata yer hazırlandı. O devirdeki telaffuz şuydu: “Dünyanın en kıymetli eti, dünyanın en kıymetli sütü Türkiye’de tüketiliyor.”
Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve bakanlar “vatandaşımıza bu kadar değerliye et yedirmeye hakkımız yok” diyerek ithalatın kapılarını açtı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan katıldığı bir televizyon programında Avrupa’da et ithalatı yapılacağını duyurmuş oldu.
Hayvan sayımı yapılarak ithalat başlatıldı
Bugün olduğu üzere ithalat başlamadan evvel hayvan sayımı yapıldı. Aralık 2009 ile Nisan 2010 devrinde üç defa hayvan sayımı yapıldı. Periyodun Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker, Aralık 2009 sonunda yapılan hayvan sayımında 1 milyon 700 bin baş besilik hayvan olduğunu ve ithalata gerek olmadığını açıkladı. Yalnızca 1,5 ay sonra 15 Şubat 2010’da hayvanlar ikinci sefer sayıldı. Bu defa hayvan sayısının 2 milyon 90 bin baş olduğu, Nisan ayında bir daha sayım yapıldı bu defa besilik hayvan sayısının 2 milyon 200 bin baş olarak açıklandı. Bakan Mehdi Eker, hayvan sayısı 1 milyon 700 bin baş iken “sayım yaptırdık kâfi hayvan var ithalata gerek yok” dedi. Damızlık birlikleri, hayvancılık örgütleri ithalat yapılmayacağını açıkladığı için gazete ilanı ile Bakan Mehdi Eker‘e teşekkür etti. Nisan ayına gelince yapılan sayımda hayvan sayısı 2 milyon 200 bin baş olduğu açıklandı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Avrupa’dan hayvan ithal edileceğini açıklamıştı. Daha evvel “ithalata gerek yok” diyen Mehdi Eker, ithalat yaparak et fiyatını düşüreceklerini söylemeye başladı.
İthalat için et ve balık kurumu kullanıldı
Nisan 2010’da hükümet o zamanki ismiyle Et ve Balık Kurumu’na et ve canlı hayvan ithal etme yetkisi verdi. Meczup dana hastalığı nedeniyle yıllarca et ithalatı yapmayan Türkiye ithalat kapılarını açmış oldu.
Başbakan Erdoğan ithalatın 10 gün içinde yapılacağını açıklayınca, Et ve Balık Kurumu 29 Nisan 2010’da internet sitesinde ihalenin şartnamesini yayınladı ve son müracaat tarihi ise 4 Mayıs olarak belirlendi. Hafta sonu tatili çıkarıldığında yalnızca üç günlük bir vakit tanınmıştı. Estonya, Letonya, Litvanya ve Macaristan’dan canlı hayvan ithalatı yapılacaktı. Üç günde hayvanları görmek, seçmek bile mümkün değildi. İkinci ihale 6 Mayıs’ta yapıldı. Ama bu kadar kısa müddette ithalat yapılması mümkün değildi iki ihale de iptal edildi.
Besiciler ithalata reaksiyon göstermek için Ankara’da Et ve Balık Kurumu önünde hareket yaptı. Ancak hükümet kararlıydı. Kasaplık, besilik ve damızlık hayvan ithalatının yanı sıra 2010’da kurban bayramında kesilen kurbanlık hayvanların bile bir kısmı ithal edildi.”
Et ve Balık’ın mağazalarında o gün de kuyruklar vardı
Et ve Balık Kurumu’nun yaptığı ihalelerin birçoklarını Ürdün merkezli Hijazi Küme kazandı. Yapılan ihalelerle et fiyatı düşürülemeyince Temmuz 2010’da Et ve Balık Kurumu’na sıfır gümrüklü 100 bin tonluk canlı hayvan ithalatı için yetki verildi. Bu yetki kapsamında 15 Temmuz 2010’da 50 bin tonluk ihale yapıldı. Sonrasında özel dala de ithalat kapıları açıldı. Başlangıçta fiyat düşmüş görünse de Ağustos itibariyle fiyatlar tekrar artmaya başladı. Zira üretim büyük darbe yedi.
Tıpkı bugün olduğu üzere o günlerde de vatandaşlar 1 kilo kıyma alabilmek için Et ve Balık Kurumu’nun ülke genelindeki 12 adet mağazası önünde kuyruklar oluşturmaya başladı. Et ve Balık Kurumu kıyma alımını 30 lira ile sonlandırdı. O günlerde 30 lira ile 1 kilo 800 gram kıyma alınabiliyordu. Fazlası verilmiyordu.
Bununla da yetinilmedi. Karkas et, löp et ithalatı yapıldı. 2010 Nisan ayında başlayan ithalat 2018’de doruk noktaya ulaştı.
İthalata 12 yılda 10 milyar dolar gitti
Türkiye İstatistik Kurumu datalarını derleyen Ziraat Mühendisleri Odası eski Lideri ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ziraî Hizmetler Daire Lideri Ahmet Atalık’ın verdiği en son bilgilere nazaran, ithalatın başladığı birinci yıl 2010’da 240 bin büyükbaş hayvan ithal edildi. 2018 yılında ise ithalat 1,5 milyon başa ulaştı. Geçen 12 yılda Türkiye 6 milyonu aşkın büyükbaş canlı hayvan ithalatına 7,8 milyar dolar, 303 bin ton kırmızı ete ise 1,4 milyar dolar ödedi.
Sadece büyükbaş hayvan ithalatı yapılmadı, kurbanlık koyun da dahil bu 12 yılda toplamda 3,1 milyon küçükbaş hayvan ithalatına 376 milyon dolar ödendi.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet sitemine geçilince Tarım ve Orman Bakanlığı vazifesine getirilen Bekir Pakdemirli 2022 yılı sonunda et ithalatının büsbütün sona ereceğini söyledi. Et ithal edilmeyeceğini söyleyen bakan gitti.
Bugünlerde tekrar canlı hayvan ve et ithalatı gündemde. 2010’dan bu yana yapılan ithalatla memleketin 10 milyar doları dışarıya akıtıldı. Yüzlerce, binlerce besici, çiftçi hayvancılıktan çekildi. Kırmızı et fiyatları ithalatla düşürülecekti, düştü mü? 2010 yılından bugüne 12 yıl aralıksız ithalat yapıldı. Et sorunu çözüldü mü? Ders alındı mı? Natürel ki bu soruların tek cevabı var. Hayır.
Özetle, yıllardır ithalatın tahlil olmadığını anlatıyor ve yazıyoruz. Aktörleri çabucak hemen tıpkı olan bir devirde yaşananları bir sefer daha anlatarak, ithalatın kırmızı et fiyatlarını düşürmeye yetmeyeceğini kendimizce kanıtlamaya çalışıyoruz. Anlayan olur mu bilemem. Fakat en azından geleceğe not düşerek bizden sonraki jenerasyonların bu yanlışları yapmamasını umut ediyoruz.
