Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, dün, 18 Mart Çanakkale Zaferi’ni anma etkinliklerinde Çanakkale Köprüsü’nün de açılışını yaptı. Erdoğan, Köprü’den geçiş bedelinin 200 TL olduğunu söyledikten sonra “Pahalı mı” diye sordu. Belirli ki ucuz olduğunu düşünüyor.
200 TL bir jenerasyonun hafızasına “bozdurulamayan para” olarak kazındı. Nitekim de birinci çıktığında nadiren karşılaşılan bir banknottu. Merkez Bankası’nın datalarına nazaran yeni banknotların basıldığı 2009 Ocak ayında piyasada yalnızca 8 milyon 876 bin 914 adet 200 TL’lik banknot bulunuyordu.
İlk çıktığında 5, 10, 20, 50, 100 ve 200 TL’lik banknotların hepsinin toplam adedi ise 280 milyon 98 bin 798’di. Yani her 100 banknottan yalnızca 3’ü 200 TL’likti. O da ekseriyetle büyük ödemeler için kullanıldığından gündelik hayatta 200 TL’lik banknot görmek zordu. Esasen bir biçimde elinize geçtiğinde bozdurması güç olduğundan pek tercih edilmezdi.
Fakat Türk Lirası’nın yıllar içinde bedel kaybetmesiyle birlikte 200 TL muhtaçlığı giderek arttı. Bugün tedavüldeki 200 TL’lik banknot adedi tam 497 milyon 265 bin 84. Yani 2009 Ocak’tan bu yana 200 TL’lik banknot adedi 56 katına çıkmış. Artık tekrar soralım; Erdoğan haksız mı? 200 TL değerli mı? Artık değil…
2022 yılının şubat ayı bilgilerine nazaran tedavüldeki banknot adetleri ve yüzde dağılımları şu biçimde;
- 5 TL’likler: 324 milyon 515 bin 741 adet (yüzde 11,1)
- 10 TL’likler: 298 milyon 872 bin 635 adet (yüzde 10,2)
- 20 TL’likler: 257 milyon 283 bin 589 adet (yüzde 8,8)
- 50 TL’likler: 416 milyon 280 bin 696 adet (yüzde 14,2)
- 100 TL’likler: 1 milyar 133 milyon 209 bin 948 adet (yüzde 38,7)
- 200 TL’likler: 497 milyon 265 bin 84 adet (yüzde 17)
Görüldüğü üzere tedavüldeki banknotlar içinde büyük banknotların yükü son derece yüksek. 5, 10 ve 20 TL’lik üzere küçük banknotlar toplamın yalnızca yüzde 30,2’si ediyor. Tedavüldeki banknotlarda yük yüzde 69,8 ile büyük banknotlarda. Bu alanda 100 TL’nin tahtı sağlam görünüyor. Tedavülde 1 milyar adetten fazla 100 TL’lik var.
Ancak 200 TL’nin seyahati son derece süratli. 2009 Ocak’tan bu yana sayısı en süratli artan banknotlar 200 TL’likler. Bu süreçte Yunus Emreli banknotlar 56 katına çıkmış durumda.
Fakat bilhassa son yıllarda 200 TL’lik banknotlar enflasyonla birlikte epeyce revaçta. Dilerseniz, Başkanlık Sistemi’nin birinci kabinesinin kurulduğu periyoda 2018 yılının Temmuz ayına gidelim. Bu tarihte tedavüldeki banknot adetleri ve yüzde dağılımları şöyle;
- 5 TL’likler: 245 milyon 593 bin 324 adet (yüzde 11,8)
- 10 TL’likler: 228 milyon 217 bin 278 adet (yüzde 11)
- 20 TL’likler: 243 milyon 885 bin 868 adet (yüzde 11,7)
- 50 TL’likler: 356 milyon 931 bin 458 adet (yüzde 17,2)
- 100 TL’likler: 817 milyon 116 bin 594 adet (yüzde 39,3)
- 200 TL’likler: 188 milyon 18 bin 87 adet (yüzde 9)
Dikkatli gözlerden kaçmayacaktır. Erdoğan, geniş yetkilerle donatılmış koltuğuna 2018’in Temmuz ayında oturduğunda tedavülde en az bulunan banknot hala 200 TL’liklerdi. Şimdi piyasada 200 milyondan daha az ölçüde 200 TL bulunuyordu. Tek adam kabinesinin faaliyette olduğu devirde 200 TL’lik banknotların adedi, 100 TL’likler dışında öbür tüm banknotları geride bıraktı. 2’ncilik koltuğuna oturdu. Pekala ne vakitten bu yana 2’nci. 200 TL’lik banknotların performansı şöyle;
- 2009 OCAK – 2019 KASIM: 6’ncı sırada
- 2019 ARALIK – 2020 ŞUBAT: 4’üncü sırada (2019 Aralık ayında 200 TL’lik banknot adedi hem 10 hem 20 TL’likleri geride bıraktı)
- 2020 MART – 2021 EYLÜL: 3’üncü sırada (2020 Mart ayında 200 TL’lik banknot adedi 5 TL’likleri geride bıraktı)
- 2021 EKİM – 2022 ŞUBAT: 2’nci sırada (2021 Ekim ayında 200 TL’lik banknot adedi 50 TL’likleri geride bıraktı
Geçen bu 44 ay içinde 200 TL’lik banknotların adedi yüzde 164 oranında arttı. Bu haliyle bu süreçte adedi en süratli artan banknot da 200 TL’likler oldu.
Merkez Bankası, banknotların dağılımda izlediği strateji yanlış değil. Çünkü farkında mısınız bilmem ancak nakit taşıma alışkanlığınız bulunuyorsa, tomar tomar parayla geziyoruz. Her yerimizden para fışkırıyor. Bu şubat ayında tedavüldeki banknot adedi rekor kırarak 2 milyar 927 milyon 694 bin 50’ye ulaştı. Banknot adedinde 2018 Temmuz ayına nazaran artış oranı yüzde 40. Yani cüzdanımız 44 ay öncesine nazaran yüzde 40 daha kabarık. 200 TL’lik banknotlara tartı verilmeseydi cüzdanımız çok daha ağır olabilirdi.
Çok paramız var. Avuç avuç…
