İstanbul’un göbeği Mecidiyeköy’de plazaların gölgesinde kalmış bir meskende yaşıyor S.K. ve ailesi. Ne doğum tarihini biliyor ne de kaç yaşında evlendiğini. “39 yaşındayım” diyor çocuklarının yaptığı hesaptan yola çıkarak. “39 yıldır çektiğim bir yana pandemide çektiğim bir yana” derken nemlenen gözlerini kaçırıyor. Günlük işlerde çalışıp kuru ekmeğin yanına kaynatacak bir tas çorba parasını zar sıkıntı denkleştirdikleri günleri aradıkları salgın devrinde tanıdım S.K’yi.
Kuru ekmek ve su
“Pazara gidiyorum, zerzevata, meyveye bakıp bakıp konuta dönüyorum” diyor. “18 liradan bir kilo salatalığın yanına bir kilo da domates alamıyorum. Her gün sabahtan düşünmeye başlıyorum, bugün çocukların önüne ne koyacağım da karınları doyacak diye. Kendimi çaresiz hissettiğim çok vakitlerim oldu lakin bugüne kadar çocuklarımı okula beslenmesiz göndermemiştim. Bugünse yanlarına sırf bir modül kuru ekmekle su verebiliyorum. İki evladımın artık bağırsakları katı beslenmekten çalışmaz oldu” diyor.
Endişeleniyor
Cumhuriyet’in haberine nazaran, Çocuklarının okuyup meslek sahibi olması için okuma yazma bilmez haliyle gayret veren S.K. ve yoksullukla kol kola yaşamaya mahkûm bırakılan milyonların artık en büyük tasası, kâfi beslenemeyen çocuklarının sağlığı!
Tatil bitti dersler başlıyor
Okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim seviyesinde tahsil gören yaklaşık 18 milyon öğrenci, ikinci orta tatil sonrasında bugün yine ders başı yapıyor. 11- 15 Nisan tarihleri ortasında gerçekleşen orta tatil, hafta sonları ile dokuz gün sürdü. 2021-2022 öğretim yılı 17 Haziran’da sona erecek.
Basa: Sıhhatsiz bir kuşak
Ankara Tabip Odası Halk Sıhhati Komitesi Üyesi Dr. Ebru Basa:
“Yetersiz beslenen çocuklarda gelişim geriliğinin yanı sıra metabolik sendrom, avitaminozlar, demir yetersizliği anemisi, iyot yetersizliği hastalıkları görülüyor. Uzun ve ucuz ekmek kuyruklarından anlaşılacağı üzere halkımız karnını karbonhidratla doyuruyor. Fazla ölçüde karbonhidrat tüketmek, sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenememek manasına geliyor ve bu da obezite, hipertansiyon, diyabet, metabolik sendrom üzere obezitenin tetiklediği sıhhat meselelerine yol açıyor. Obezitenin nedeni yiyecek bolluğu değil, nitelikli ve sağlıklı besinlerin pahalılığı. Bunun yanı sıra daima ekmek ve türevleriyle beslenme, çocuklarda bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyon hastalıklarına yol açtığı üzere kansere yakalanmayı da kolaylaştırıyor.”
Araştırma: Büyüyemiyorlar
Anne Çocuk Eğitim Vakfı’nın Türkiye’de 0-6 Yaş Çocuğun Durumu araştırmasına nazaran ülkemizde 5 yaşından küçük çocukların yüzde 9.5’inde, en fakir yüzde 20’lik bölümdeki 5 yaş altı çocukların ise yüzde 18.3’ünde bodurluk görülüyor. İzlediğimiz hanelerin birçoklarında çocukların “gelişim bozukluğu”, “öğrenim güçlüğü” tanısı almış olduğunu görüyoruz. Çalıştığımız mahallelerde, gelişim bozukluğu, tahsil zahmeti teşhisine sahip çocukların özel eğitim aldığı Rehberlik Araştırma Merkezi’nin servis aracı dolu kalkıyor. Bu durum yoksulluğun tesirleri nedeniyle çocukların gelişimlerinin, akranlarının gerisinde kalmasının ve bu tesirleri azaltmaya yönelik takviye uygulamaların gereğince tesirli olmadığının göstergesi.
Çember her geçen gün gittikçe genişliyor
Meyvenin, zerzevatın, etin, sütün, yumurtanın girmediği alışveriş filelerinin çaresizlikle dolduğu şu günlerde tüm ülkeye süratle yayılan yoksullukla baş etmeye çalışan çocukları, bu durumun eğitimlerine ve sıhhatlerine nasıl yansıdığını uzmanlarına sorduk.
İlk kelam Derin Yoksulluk Ağı İrtibat Koordinatörü Şeyma Duman’da:
Yoksulluk çemberi teminatsız çalışanların yanına minimum ücretlileri de katarak her geçen gün daha da genişliyor. Son bir yılda bu çemberin içine kimler dahil oldu? Türk-İş mart ayı datalarına nazaran dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcama fiyatı (açlık sınırı) 4 bin 928.08 TL’ye, besin harcamasıyla giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi gereksinimler için yapılması mecburî öbür aylık harcamalarının toplam meblağı (yoksulluk sınırı) ise 16 bin 052 TL’ye yükseldi.
Günlük ve garantisiz işlerde çalışan, hatta hanede üç kişinin minimum fiyatla çalıştığı durumlarda bile beşerler yoksulluk sonunun altında yaşıyor.
– Fakirleşme en çok hangi bölgelerde hissediliyor?
Çalışma alanımız olan İstanbul’da yoksulluk nedeniyle bizimle irtibata geçen şahıslar lüks olarak tanımlanan konutların, büyük sitelerin çabucak komşu sokaklarında, plazaların art mahallelerinde… Mesela ticaret bölgesi olarak anılan Ataşehir’de, eğitim vadisi diye nitelendirilen Çekmeköy’de, Sancaktepe’de, Beyoğlu’nda, Fatih’te, kentin merkezi Şişli’de, Ümraniye’de…
– Beşerler yaşamak için birinci olarak neye muhtaçlık duyuyorlar?
Öncelikli muhtaçlık besin lakin meskenleri tek tek incelediğimizde gereksinimler değişiyor. Her geçen gün taleplerin sayısında artış tespit ettiğimiz meskenlerde okula devam eden çocuk varsa öncelik besin ve kırtasiye gereci olurken, bebek varsa anne, “Hiçbir şey istemiyorum kâfi ki mama ve bebek bezi gönderin” diyor. Çocuklarına beslenme koyamadığı ve harçlık veremediği için okula gönderemeyen bir anne şöyle yakınıyor: “Kahvaltı yapamadıkları için okula aç gidiyorlar. Bazen öğretmenleri para veriyor fakat birçok vakit da yokluktan okula göndermiyorum.”
– Pekala, ya çocuklar… Onlar nasıl etkileniyor bu durumdan?
Ebeveynlerin bakım gücü azaldıkça çocuklar eğitimden kopma, çalışmaya başlama ve erken yaşta evlenme riskleriyle karşı karşıya kalıyor. Daha küçük çocuklar için yoksulluğun derinleşmesi, zihinsel ve fizikî gelişimleri için gerekli besine ve hijyen gereçlerine erişememeleri manasına geliyor. Meskendeki ebeveyn geriliminin artması çocukların psikososyal gelişimini etkiliyor. Çocuk Hakları Kontratı her çocuğun inançlı bir aile ortamında büyümeye hakkı olduğunu söyler. Son devirlerde birçok ailenin çocuklarına kâfi bakım verecek imkâna sahip olmaması sebebiyle çocukların devlet müdafaasına geçmesi, yurtlara yerleştirilmesi gündeme geliyor.
Kayıp kuşaklar
Bu çocuklar toplumsal dışlanma ve kamusal ayrımcılıkla da karşı karşıya. Okula gitmediklerinde yok yazılmıyor, sınıfın art sıralarında oturuyorlar. Okulda inançlı besine erişim de yoksulluk şartlarında yaşayan çocukların eğitime devamının önünde değerli bir mani. Bu sebeple okul beslenme programları hem çocukların en azından bir öğünlerinde gelişimleri için gerekli besine erişebilmeleri hem de okula devamlılıkları için kritik.
Örneğin pandemi periyodunda yaptığımız araştırmaya nazaran, görüşülen hanelerdeki çocukların yüzde 57.8’i uzaktan eğitime katılamadı. Yüzde 11.3’ü ise 2021-22 öğretim devrinde okula devam edemeyeceğini söyledi. Son bilgilerimize nazaran Sancaktepe ve Çekmeköy’de izlemeye aldığımız 135 hanede okul çağındaki çocukların yüzde 21.8’i okula devam etmiyor.
“Okul yemeği programı başlamalı”
Çocukların okullardaki beslenmeden kaynaklı dertlerini Eğitim Sen Genel Lideri Prof. Nejla Konsey anlatıyor: “Velilerimizin yaşadığı işsizlik, yoksulluk, toplumsal yardımlara muhtaç olma hali bilhassa tam vakitli okullarımızda eğitim gören çocuklarımızda çok daha önemli problemlere yol açıyor. Okulda beslenme gereksinimi duyan bu çocuklar konuttan sulu yemek götüremeyeceklerine nazaran ya bir meyveyle sandviç koyacaklar beslenme çantalarına ya da köfte ve gibisi kuru besin… Ama bugün karnı doymadan okula gelen milyonlarca çocuğumuzun derslerde baş dönmesi, baş ağrısı sorunu yaşadığını biliyoruz. Bugün birinci sefer Ulusal Eğitim Şûrası kararlarında ‘öğrencilere fiyatsız yemek verilsin, pak içme suyu sağlansın’ denildi. Bu da birinci sefer yoksulluk bu kadar büyük ölçüde arttı, birinci defa çocuklar açlıktan bu kadar derinden etkileniyor manasına geliyor. Bu çocukların süt içmesi, yumurta, zerzevat, meyve, protein tüketmesi lazım. Beslenme yetersizliği nedeniyle sıhhat sorunu yaşayan çocuklarımızın sayısı her geçen gün artarken okullarda bir an evvel okul yemeği programı başlatılmalı.”
