Dün iktisatta kaos yaşandı. Kaosun nedeni evvelki gün çıkarılan bir bildiriyle dövizle ödemelerin yasaklanmasıydı. Salı günü çıkarılan “Türk parası değerini müdafaa hakkında 32 karara ait tebliğ” ile şirketlerin kendi ortalarında dövizle ödeme yapmaları yasaklandı. Dolarla, Euro’yla kontrat yapmak hâlâ mümkün lakin ödeme yapmak artık yassah hemşerim.
Sebep? Kur Muhafazalı Mevduat uygulaması istenen sonucu vermedi, bankalardaki döviz mevduatında dişe dokunur bir gerileme olmadı. Dolarizasyon kaya üzere olduğu yerde duruyor. Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu yalnızca şirketler kısmının 50 milyar dolar bozmasını beklediklerini söylemişti lakin Kur Muhafazalı Mevduatın uygulamaya girdiği 20 Aralık’tan bu yana bankalardaki döviz mevduatı, bireylerinki de dahil olmak üzere yalnızca 23 milyar dolar azaldı. Mevduatın 216 milyar dolarlık ezici kısmı hâlâ dolarda, Euro’da. Bu ortada Merkez Bankası’nın rezervleri bir türlü toparlanamıyor, Swap (Para takası) ile diğer bankalardan borç alınan döviz çıkarıldığında hâlâ eksi 50 milyar dolar civarında duruyor.
Nasıl bir hastalığı ortadan kaldırmak için o hastalığa neden olan virüsle, bakteriyle ya da başka kök nedenlerle çaba etmek gerekirse dolarizasyonu kırmak için de ona yol açan nedenleri ortadan kaldırmak gerekiyor. Enflasyon bu kadar yüksekken ve bankalar enflasyonun altında faiz veriyorken vatandaş neden dövizini bozup TL’ye geçsin? Endüstrici hammadde ve orta girdide ithalata bağımlıyken parasını neden TL’de tutsun?
İktidar dolarizasyonun kök sebepleriyle, yani enflasyonla, endüstrinin ithalata bağımlılığıyla gayret edeceğine semptomlarıyla, ateşle, baş ağrısıyla gayret ediyor. Enflasyonla dişe dokunur bir çaba var mı? Yok. Endüstrinin ithalata bağımlılığını ortadan kaldıracak ıslahatlar, yatırımlar yapıldı mı? O da yok. Ya ne var? Market zincirlerine soruşturmalar ve 1970’leri hatırlatan yasaklar var.
Dövizle ödeme yasağı hastalığın nedeniyle değil semptomuyla uğraş anlayışının son örneği ve doruğu oldu. Geçen hafta çıkarılan, ihracat gelirlerinin yüzde 40’ını Merkez Bankası’na satma mecburiliği da olağan bir uygulama değildi fakat dün başlayan döviz yasağıyla tam manasıyla vakitte seyahate çıktık, 1970’lere geri döndük.
1970’lerde Türkiye’de dövizle süreç yapmak, hatta döviz bulundurmak yasaktı. Döviz bulundurmanın cezası vardı. Bu uygulama 24 Ocak 1980’de periyodun Başbakanlık Müsteşarı Turgut Özal’ın ilan ettiği kararlarla kaldırılmıştı. Denizli Sanayi Odası Lideri Müjdat Keçeci dün şöyle diyordu:
“24 Ocak 1980 kararlarından evvel çantasında 1 dolar bulunduranlar ağır ceza mahkemelerinde yargılanıyordu. Artık de alışılmış ticari hayatın akışını, desteği olmayan bu cins tedbirlerle akamete uğratıyoruz.”
Bunlar tavan ortasından çıkan harikulâde devir tedbirleri. Ve bunların ismi dünyanın her yerinde ismi sermaye kontrolleri… İktidar seçimler öncesinde dolarda yaşanabilecek muhtemel bir atağı önlemek için endüstriyi ateşe atıyor.
Ve bu ortada son devirde sık sık yaptığı üzere bunu apar topar, rastgele bir hazırlık yapmadan, eline yüzüne bulaştırarak yapıyor. Dün uygulamaya giren dövizle ödeme yasağı iktisatta kaosa neden oldu zira bankalar uygulamanın ayrıntıları hakkında bilgi sahibi değildi. Bugün herhalde eksikler giderilecek, uygulamanın ayrıntıları açıklığa kavuşturulacak. İstim arttan gelecek…
