Biz bu sineması görmüştük. 2019 ve 2020 yıllarında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yazdığı iktisat kitabında yer almadığı için faizi artıramayan Merkez Bankası doları denetim altında tutabilme emeliyle rezervleri bozuk para üzere harcamıştı. 128 milyar dolar olayının gerisinde işte bu vardı.
Tarih tekerrürden ibarettir. (Tabii geçmişten ders almayanlar için.) 2019 ve 2020’de Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 24’ten yüzde 8.25’e indirip doları denetim altında tutmak için rezervleri kullanan “stratejik akıl” tıpkı deneyi tekrarlıyor. Merkez Bankası siyaset faizini bu sefer yüzde 19’dan yüzde 14’e çekti. Doları denetim altında tutabilmek için de yeniden rezervleri kullanıyor.
2019 ve 2020’de doları 7 TL’nin altında tutabilmek için 128 milyar dolar harcanmıştı. Şimdilik yalnızca 20-30 milyar dolardayız. Lakin bu sefer kur muhafazalı mevduat uygulaması da var. O kanaldan da Hazine’nin sırtına önemli bir yük gelecek. Yatırım bankası Morgan Stanley’in öngörüsüne nazaran dolar 18 TL’ye yükselirse kur muhafazalı mevduatın Hazine’ye maliyeti 88 milyar TL olacak.
Bu kadar maliyete, bu kadar rezerv satışına karşın dolar denetim altında tutulabilecek mi bari?
2020’de tutulabilmiş miydi? Bir müddet için evet. Pandeminin birinci aylarında dolar uzun mühlet 6.85’te kalmıştı. O yılın Mayıs ayında birinci sefer Merkez Bankası’nın Swap hariç rezervleri eksiye inmiş, sonunda balatalar yanınca, yani kasada para kalmayınca 2020 yazında dolar patlamıştı. Birinci deney başarısızlıkla sonuçlanmıştı.
Şimdi birebir deneyi tekrarlıyoruz. Merkez Bankası siyaset faizini Eylül ayında indirmeye başladı. Aralık ayında yüzde 14’e indirip durdu. Merkez Bankası’nın dünkü toplantısında değişen bir şey olmadı, siyaset faizi yüzde 14’te kaldı.
Oysa ortada enflasyon patladı, yüzde 55’e çıktı. Buna bakan kimi naif yorumcular Merkez Bankası’nın faiz artırımına gideceğini öne sürüyordu. Kimine nazaran 250 baz puan (Yani yüzde 2.5), kimine nazaran 1000 baz puan (Yani 10 puan) faiz artırımı yapılacaktı.
Merkez Bankası’ndan faiz artırımı bekleyenler, dün indirmediğine şükretmeli. Rusya-Ukrayna savaşı olmasa Merkez Bankası onu da yapabilirdi.
Aslında faiz artırımı bekleyenlere kızmak yanlış. Bu, rasyonel davranan bir beşere “Neden rasyonel davranıyorsun?” diye kızmak olur. Enflasyonun bu kadar yüksek olduğu bir ülkede siyaset faizinin elbette yükseltilmesi gerekiyor.
Faiz sihirli bir ilaç değil. Enflasyonu düşürmek için iktisadın başka alanlarında, hatta yalnızca iktisat değil demokraside de yapılması gerekenler, atılması gereken adımlar var. Lakin faizi artırmadan enflasyonla uğraş de imkansız.
Dün Bloomberg’de Türkiye’nin gerçek faizini (Enflasyon ile faiz ortasındaki fark) öteki ülkelerle karşılaştıran bir grafik vardı. Görüleceği üzere şu anda Türkiye açık orta dünyanın en yüksek negatif faizini veren ülkesi.
Enflasyonla faiz ortasındaki fark bu kadar yüksekken paranızı TL cinsinden varlıklara yatırmanız, güneş görmüş kardan adam üzere erimesini göze almak demek. Bu türlü bir paraya kimse güvenmez. Güvenilirliğini yitirmiş bir parayla da enflasyon uğraşı olmaz.
Dolayısıyla enflasyonla uğraş etmek için öbür şeylerle birlikte faizi de artırmak gerekiyor. Fakat bir de nas var. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kelamlarıyla “Nas ortada olduğuna nazaran sana, bana ne oluyor?”
Nas ortadaysa Merkez Bankası’nın faiz artırımı değil faiz indirimi yapması gerekiyor. Dün yapamamış olması önümüzdeki periyotta yapmayacağı manasına gelmiyor.
Merkez Bankası dün “Küresel barış ortamının yine tesis edilmesi ve enflasyonda baz tesirlerinin de ortadan kalkmasıyla dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngördüğünü” söyledi. Bu, “Savaş biter de petrolün, emtia fiyatlarının gerilemesiyle enflasyon biraz düşerse faiz indirimlerine devam ederim” demek.
Nitekim Londra merkezli araştırma kuruluşu Capital Economics dünkü raporunda Merkez Bankası’nın yıl sonuna yanlışsız faiz indirimlerini sürdürmesini beklediğini söylüyordu. Onlar Türkiye’nin şifresini çözmüş.
Hababam Sınıfı’nda kimya deneyini hatırlar mısınız? İzlemeyenler için o kısmın vidosunu şuraya bırakayım:
Deney laboratuvarın patlamasıyla sonuçlanır. Öğretmen rolündeki Şevket Altuğ “Hayret” der.
Hayret.
