Türkiye’nin örtü altı yaş zerzevat ve meyve üretim merkezi Antalya’da, üretilen zerzevat ve meyveler hem iç piyasaya hem yurt dışına gönderiliyor. Üreticinin bütün dönem büyük emekle yetiştirdiği eserler, kent merkezinde bulunan ve Antalya’nın en büyük toptancı hali olan Antalya Büyükşehir Belediyesi Toptancı Hal Kompleksi’ne getiriliyor. Buraya sabaha karşı gelen eserler, komiteciler tarafından teslim alınarak, o gün oluşan borsaya nazaran fiyatlandırılıyor. 144 komiteci, 400’e yakın da tüccarın bulunduğu halde eserlerin yüzde 40’ı domates, yüzde 20’si biber kümesi, başka sebzeler ise yüzde 40’lık kısmı oluşturuyor.
‘Fiyatlarda sarsıntı oldu’
Sabah erken saatlerde oluşturulan borsa 24 Şubat’tan bu yana düşüşe geçti. Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş nedeniyle ihracat pazarının bir anda kesilmesi, sevkiyat yapılan TIR’ların yolda kalması nedeniyle üreticinin ihraç için getirdiği domates, Kaliforniya biberler başta olmak üzere çok sayıda zerzevat ve meyve toptancı halinde kaldı. Geçen haftaya nazaran fiyatların bir anda 7-8 lira bandında düştüğünü belirten Antalya Büyükşehir Belediyesi Toptancı Hal Kompleksi Komiteciler Derneği Lideri Hasan Ali Yılmaz “Deprem oldu adeta. Savaş başlamadan evvel eserlerimiz Ukrayna, oradan Belarus’a, oradan da Rusya’ya giderdi. TIR’larla giden eserlerimiz hudut kapılarında kaldı, anında durdu. Bir kısmı geri döndü. Kilosu 23 liradan satılan Kaliforniya biberler, bugün prestijiyle 15 liraya düştü. 10 lira olan domatesler 5- 7 liraya düştü. Bütün zerzevat meyve fiyatlarında düşüş oldu” dedi. Tek pazarının Rusya olduğu dikenli salatalığın ise bu günlerde fiyatlandırılamadığını belirten Yılmaz, “Dikenli salatalık iç piyasaya sunulmuyor. Başka zerzevat meyveler tekrar iç piyasada tüketilebiliyor. O nedenle dikenli salatalıkta fiyatlandırma olmadı. Elde kaldı” diye konuştu. Yılmaz, bu krizden iç piyasa tüketicisinin karlı çıktığını zerzevat ve meyveyi daha ucuza yiyeceğini de kelamlarına ekledi.
‘Bu fiyata kazanılmaz, üretici ölüyor’
Domates almak için Antalya haline gelen semt pazarı esnafı Ümit Karatay, fiyatların geçen haftaya nazaran büyük oranda düştüğünü söyledi. Hem Antalya’da hem İstanbul’da semt pazarında tezgahı olduğunu belirten Karatay, “Domates 12-13 lirayken 6-7 liraya düştü. Savaştan ötürü düştü. Lakin bu kadar düşük fiyata almış olmamıza karşın kazanamıyoruz. Girdi ve akaryakıt maliyetleri çok arttı. Ulaşım masrafı çok etkiliyor. Geçen hafta 10 ton aldım, bu hafta da 15 ton alacağım” diye konuştu. Domates üreticisi Salih Kaya da eserin piyasasını öğrenmek için toptancı haline geldiğini söyledi. Geçen haftaya nazaran fiyatların düştüğünü belirten Kaya “Az evvel fiyat sordum, 4-5 lira denildi. Eserlerin birçok halde kaldı, gönderilemiyor. Eser iç piyasaya da fazla geliyor. Üretici domatesi 3 liraya mal ediyor. 4 liraya satılınca para kazanılmaz. Üretici ölüyor” dedi.
‘Girdi maliyetlerimiz çok yüksek’
Dikenli salatalığın üretim merkezi Gazipaşa ilçesinde toplamda 32 bin 700 dekar örtü altı alanda zerzevat yetiştiriciliği yapılıyor. İlçede örtü altında yetiştirilen muz, salatalık, patlıcan, biber, domates ve fasulye üzere eserler iç pazara ve yurt dışına ihraç ediliyor. Yaklaşık 350 bin ton zerzevat rekoltesi bulunan Gazipaşa Yaş Zerzevat ve Meyve Komitecileri Derneği Lideri Hamdi Fidan, savaşın hiç beklenmeyen bir olay olduğunu ve üretici ile esnafın bu durumdan olumsuz etkilendiğini söyledi. Fidan, şöyle konuştu:
“Savaş, Ukrayna ve Rusya üzere iki büyük pazarımızı etkiliyor. En büyük müşterimiz Ukrayna kapalı. Hasebiyle onun geçiş yolları da kapalı. Gelen eserleri işliyoruz fakat ne olacağı aşikâr değil. Birkaç gün bekleyeceğiz. Sonrasında dikenli salatalığın akıbeti aşikâr olacak. Şu anda piyasada fiyat konmuyor. Yarından itibaren karar vereceğiz. Ya kaldıracağız ya da kapılar açılırsa ihracatına devam edeceğiz. Dikenli salatalık düzgün bir gelir kaynağı lakin dış siyasete bağlı. Siyasi bir eser. Devletler ortası ilgiler çok etkileyebiliyor”
2 dekar alanda dikenli salatalık ekimi yapan Olcay Uysal, tam para kazanacakları vakit savaş çıktığını söyledi. Eseri seradan söküp atsa da ziyan edeceğini belirten Uysal “Ne yapacağımızı şaşırmış durumdayız. Girdi maliyetlerimiz çok yüksek. Şu anda para kazanamıyoruz. Eserlerimiz fidelerin üzerinde kaldı. Hasat edip, toptancı haline göndersek halde bekliyor. Hale götürmesek bitkilerin üzerinde bekliyor. Daima ziyan. Şu anda dikenli salatalığın fiyatı yok. Ne olacağı meçhul. Ne yapacağımızı biz de bilmiyoruz” dedi.
Antalya toptancı hali aktüel fiyatları
Antalya Toptancı Hali’nde yeni fiyatlarda 24 Şubat’tan bugüne bir düşüş olduğu gözlendi. Savaş nedeniyle 7- 10 lira olan domates 5- 8 liraya, 15 lira olan sivri biber 11 liraya, çarliston biber 10 liradan 8 liraya, dolmalık 13 liradan 9 liraya, kapya biber 13 liradan 12 liraya, köy biberi 18 liradan 15 liraya, patlıcan 13 liradan 11 liraya, kabak 14 liradan 10 liraya, Kaliforniya biber 23 liradan 15 liraya düştü.
