Macaristan’da çok sağcı Başbakan Viktor Orban yapılan seçimleri ezici bir çoğunlukla kazanarak dördüncü sefer iktidar oldu. Altı partiden oluşan Orban aykırısı muhalif blokun başarılı olamadığı seçimlerde asıl yenilen çok açıktır ki Avrupa Birliği’dir.
Beyefendi de çok sevindi
Sonuca Orban taraftarları ile birlikte Recep Tayyip Erdoğan da çok sevindi, görmüşsünüzdür. AKP Genel Lideri, Türkiye’deki AKP aksisi altı partili muhalif bloka Macaristan seçimlerini anımsatarak yapılacak seçimde başarılı olamayacaklarını ima etti, bilindiği üzere. Erdoğan ile benzerlerinin çok güzel bildikleri lakin nedense lisana getirmedikleri gerçeği, yani Macaristan’da Orban’a faydalı hale getirilmiş adil olmayan bir seçim sistemi ile devlet denetiminde bir medya bulunduğunu anımsatalım öncelikle. Macaristan Türkiye’ye çok benziyor hakikaten de.
Şimdi şunun altını bir çizelim; Orban iktidarı boyunca Macarların ömür standartlarını yükseltmeyi başardı. Binlerce yeni istihdam oluşturduğu da bir gerçek. Tıpkı vakitte varlıkları Orban iktidarına bağlı olan çıkar kümeleri da yarattı. Bu bölümler için Orban’ın kaybetmesi, sahip oldukları her şeyin kaybı manasına geliyor. Seçimlerde ellerinden gelenin fazlasını yapmalarının nedeni budur. Bizde de gibisi bir bölümün olduğunu söylemeye gerek yok.
İşine gelince sosyalizmi hatırladı
Orban, her sağcı üzere, fırsatları düzgün pahalandıran bir önder. Unsurlarından, savunduklarından vazgeçmek kolay bu tipler için. Adil olmayan bir seçim sistemi getirdi, medyayı devlete bağladı fakat bunlar kazanması içi yetmezdi elbette. Özel sermaye savunuculuğunu kısa bir mühlet için unutup, sosyalizm periyodunun uygulamalarına da başvurdu bu yüzden. Seçimlere az bir vakit kala, tıpkı sosyalizm periyodunda olduğu üzere gaz fiyatlarını sabitledi örneğin. Tekrar sosyalizm devrinde olduğu üzere un, şeker, yağ, tavuk fiyatlarına tavan getirdi, akaryakıtı araç sahiplerine piyasa fiyatlarının altında sattı. Orban’ın sosyalist uygulaması sayesinde yakıt fiyatlarının yükselmediği tek ülke Macaristan oldu.
Sosyalizmin sona erişinden yani 1989’dan sonra Macar hükümetlerinin neo-liberal politikalar uygulaması on milyon nüfuslu Macaristan’a değerliye patlamıştı. Bir milyon işsiz yaratılmış, ülke üretimi şoke edici bir süratle düşmüş, yoksulluk artmıştı. Orban hükümeti, bu siyasetleri popülist kimi uygulamalarla kabul edilebilir hale getirmeye çalıştı. Ülke, global manada yaşanan krizden etkilendiğinde büyük patronlar için vergi indirimi yaparken kararlı bir neoliberal, 200 bine yaklaşan sayıda kır fakiri için minimum fiyatla istihdam yaratırken gönülsüzce bir sosyalist üzere davrandı. Taban fiyatı 1989’dan bu yana birinci kere 2018’de minimum geçim düzeyini geçene kadar her yıl istikrarlı bir biçimde artırdı. Son seçime hazırlanırken, bir kere daha yüzde 20 oranında yükseltti. Üç ya da daha fazla çocuğu olan aileleri 2012’den beri ferdî gelir vergisinden (PIT) fiilen muaf tuttu. 2019’dan bu yana, aileler otomobil satın almak, konut inşa etmek yahut satın almak için büyük krediler alma bahtına kavuştu.
Destek aldı, sertleşti
Sosyalizm esintili aile yanlısı siyaset siyasal ömürde bu siyasetleri uygulamaktan sorumlu Bakan Katalin Novak’ın ülkenin birinci bayan cumhurbaşkanı olmasına da yol açtı. Ülkede sosyalizm periyodunun avantajlarını anımsayanların oyuna talip olan, bu nedenle de neo – liberal siyasetlere popülist kılıf geçiren Orban, bu siyasetlerle kazandığı takviyeyle ırkçı, cinsel tercihlere saygısız tavırlarını daha da arttırdı. Seçimler sırasında ülkenin dört bir köşesinde bir Rus anne ile kızının fotoğraflarını “Macar çocuklarını” muhafaza ismi altında ırkçı hedeflerle kullandı. Seçim kampanyası boyunca tekrar birebir münasebetle LGBTİ zıddı telaffuzunu daha da yükseltti.
Yeni cins bir sağcı Viktor Orban. Neo liberal siyasetleri AB zıddı olarak da savunmanın mümkün olduğuna inandırdı Macarları. Sosyalizmin “halk yararına” uygulamalarını, elbette çıkarı için kullanmaktan çekinmedi. Gibisi tavrı bir periyotlar Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in de aldığını anımsayalım.
Macaristan’da alınan sonuç, Türkiye’deki altı partinin oluşturduğu bloktan çok Recep Tayyip Erdoğan açısından derslerle doludur. AKP Genel Lideri da işine geldiğinde “halkçı/devletçi” işine geldiğinde de sermaye yanlısı olabilmekte pek becerikli, Orban üzere. Ayyaş da diyebilir, Anıtkabir defterinde övgüler de düzebilir, AB’ye küfredip Avrupa bedellerini savunan Orban üzere.
Bu benzerliğin Türkiye’de Erdoğan’ın işine yarayıp yaramayacağını göreceğiz doğal.
