Rusya’nın Ukrayna’yı 3 koldan işgale giriştiği savaşın 30’uncu gününü geride bıraktık. Bu müddet içinde gündelik hayatımıza giren kavramlardan biri “oligark” oldu. Bu kavram kolay tabiriyle “oligarşik nizamın yönetici elitleri” olarak tanımlanabilir. O halde oligarşi ne demek? Türk Lisan Kurumu oligarşiyi şöyle tanımlıyor;
“Siyasal gücün birkaç kişilik bir kümenin elinde toplandığı yönetim”
Oligarşi bu tanıma nazaran demokrasi, aristokrasi üzere bir idare biçimi. Bu sistemde idaredeki küme siyasi, askeri, dini yahut finansal kümelerden oluşabilir. Günümüzde sıkça kullanılan manasında oligarklardan bahsedilirken finansal kümeler kastediliyor. Şayet yönetme erki maddi açıdan üstün şahıslarca paylaşılıyorsa bu tip bir oligarşiye de özel olarak “plütokrasi” ismi veriliyor.
O halde oligarklar vilayetle de Rus olmak zorunda değiller. Oligarşi de yalnızca Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla ortaya çıkan ülkelere mahsus bir idare değil. Farklı nitelikte olmakla birlikte çok sayıda oligarşiden ve çok sayıda oligarktan bahsetmek mümkün.
Peki Türkiye’deki en zenginler için oligark demek mümkün mü? Şayet siyasi erke nüfuz ediyor, tıpkı anda demokratik normlar çiğneniyorsa neden olmasın? Şimdiye dek daima Rusya’ya odaklandık, İsterseniz 2021’in Forbes Türkiye Listesi’ndeki doruğa de göz atalım.
Murat Ülker (6,3 milyar dolar)
Dünyanın en güçlü 421’inci Türkiye’nin ise en güçlü şahsı. 2012’de 2,8 milyar dolar olan şahsî serveti 2021’de 6,3 milyar dolara yükseldi. Kelam konusu bu 9 yılda Türkiye’nin gayrisafi yurtiçi hasılası dolar bazında yüzde 18 küçüldü ancak Murat Bey’in serveti, yüzde 132 büyüdü. Türkiye’nin en büyük besin şirketi Ülker’in %63’üne sahip. Yıldız, 2007’de Belçikalı çikolatacı Godiva’yı satın almak için 850 milyon dolar ve 2014’te Birleşik Krallık’ın United Biscuits’ini satın almak için 3.2 milyar dolar harcadı.Daha küresel bir yapı oluşturmak için United Biscuit, Ülker Biscuit ve DeMet’s Candy’yi Londra merkezli Pladis Foods çatısı altında birleştirdi.
Suudi Arabistan hanedanına yakınlığı biliniyor. Babası Sabri Ülker, Türkiye’deki İslamcı hareketin önde gelen tertiplerinden İlim Yayma Vakfı’nın kurucuları ortasında bulunuyor. Murat Ülker’in, son yıllarda Erdoğan’la ortasının açıldığı da haberlere yansıyan bir öteki bilgi.
Erman Ilıcak (4,4 milyar dolar)
Dünyanın en varlıklı 655’inci Türkiye’nin en güçlü 2’nci şahsı. 2012’de 2 milyar dolar olan servetini, 2021’de 4,4 milyar dolara çıkarmayı başardı. 9 yılda serveti yüzde 110 büyüdü. Türkiye’nin en büyük inşaat şirketlerinden biri olan Rönesans’ın sahibi. 1993 yılında kurulan Rönesans 28 ülkede inşaat işleri yapıyor lakin Türkiye’de Erdoğan’ın başkanlık sarayının inşa eden şirket olarak öne çıkıyor. Birebir vakitte Erdoğan’ın “kişisel hayalim” dediği Kent Hastanelerinin de müteahhitliğini yapan şirket Rönesans.
Erman Ilıcak’ın ismi son olarak 2021’de Pandora Belgeleri’ne karışmış, Rönesans Holding’in kurucusu Erman Ilıcak’ın annesi Ayşe Ilıcak’ın Alcogal firması aracılığıyla Dolmine International Ltd. ve Covar Trading Ltd. isimli iki şirket kurduğu, bu şirketler üzerinden yaklaşık 210 milyon doları vergi cennetlerine kaçırıldığı öne sürülmüştü.
Ferit Şahenk (3 milyar dolar)
Dünyanın en varlıklı 1008’inci, Türkiye’nin en varlıklı 3’üncü bireyi. 2012’de 2,6 milyar dolar olan ferdî servetini, 2021’de 3 milyar dolara çıkardı. Ferit Şahenk’in CEO’su olduğu Doğuş Holding, turizm, emlak ve medyadan finansal hizmetler, inşaat ve araba kesimlerine kadar uzanan kesimleri kapsıyor. Servetin birçok Garanti Bankası’ndan geliyor. Ailesi, 2017 yılında Garanti’nin kalan %10’unu İspanya’nın BBVA’sına satarak 900 milyon dolar getirdi.
Doğuş, İstanbul Galataport’a 1.7 milyar dolarlık yatırım yaptı. Projede kruvaziyer terminali, otel, perakende satış ve restoranlar yer alıyor. Bunun yanında Şahenk’in CEO’u olduğu Doğuş Holding, NTV ve Star televizyonlarını da elinde tutuyor. Kardeşi Filiz Şahenk ise 2,3 milyar dolarlık servetiyle Türkiye’nin en güçlü bayanı pozisyonunda.
Büyük Koç Kardeşler; Rahmi Koç ve Semahat Arsel ( 4,6 milyar dolar)
Semahat Arsel Türkiye’nin en güçlü 5’ini kardeşi Rahmi Koç ise 7’nci şahsı. Ailenin en üst nesli olan bu iki kardeşin toplam ferdî serveti 4,6 milyar dolar. Her ikisinin de 2,3 milyar doları bulunuyor. Ülkenin en esaslı holdginlerinden olan Koç’un kurucu Vehbi Koç’un çocukları. Erdoğan’la ortalarının bilhassa son 10 yıldır uzaklıklı olduğu söyleniyor. Savunma Sanayii’ne ait hazırlık yapan Koç Holding tıpkı vakitte Altay Tankının prototipini yapan Otokar’ı da bünyesinde barındırıyor. Koç, bu tanklar için 2013’te Savunma Sanayii Müsteşarlığına teklif götürmüş, lakin teklifi değerli bulan devlet, seri üretim ihalesini Erdoğan’a yakınlığıyla bilinen Ethem Sancak’ın sahibi olduğu BMC’ye vermişti.
Bacaksız Özdemir İştiraki (4,6 milyar dolar)
Türkiye’de kamu ihaleleriyle gündem olan LİMAK’ın iki ortağı Sezai Bacaksız’ın 2,3 milyar dolar, Nihat Özdemir’in de 2,3 milyar dolar olmak üzere ikilinin toplam ferdî serveti 4,6 milyar doları buluyor. Tıpkı vakitte Türkiye Futbol Federasyonu başkanlığı da yapan Nihat Özdemir’in şahsî serveti 2012 yılında 1,1 milyar dolardı. Şahsî serveti dolar bazında 9 yılda yüzde 110 büyüdü. Nihat Özdemir ve milyarder ortağı Sezai Bacaksız, Gazi Üniversitesi’nde öğrenciyken tanışarak 1976 yılında Limak İnşaat’ı kurdu. Limak, dünyanın en büyük altyapı projelerinden kimilerinin müteahhitliğinin yanı sıra güç, turizm, ulaştırma ve çimento bölümlerinde faaliyet göstermektedir. Limak, Türkiye’de 2008’de başlayan elektrikte özelleştirme sürecinde dağıtım şirketlerinin bir kısmını satın aldı. Şirket birebir vakitte İstanbul’un yeni havalimanını inşa eden bir konsorsiyumun modülü.
