Resmi Gazete’nin 31818’inci sayısında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan bildiri ile ‘Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ’de değişiklik yapıldı. Yapılan değişiklikle ilgili Merkez Bankası’ndan açıklama geldi. Açıklamada, “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, fiyat istikrarı temel hedefi doğrultusunda finansal istikrarın desteklenmesi ve liralaşmanın teşvik edilmesi kapsamında makroihtiyati siyaset setini güçlendirerek zarurî karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir” tabirleri kaydedildi. Bankaların ve öbür mali kuruluşların bilanço içi yahut bilanço dışı uygun görülen kalemlerine zarurî karşılık getirmenin, Merkez Bankasının temel misyonlarından olduğu hatırlatılan açıklamada “Bilançoların yükümlülük tarafına uygulanmakta olan zarurî karşılıklar, yapılan düzenleme ile makro ihtiyati siyaset setini güçlendirmek emeliyle bilançoların varlık tarafına da uygulanmaya başlanmaktadır” denildi.
Karar kapsamında bankalar ile finansman şirketlerinin; KOBİ tarifine giren işletmelere kullandırdığı krediler, esnaf kredileri, ihracat ve yatırım kredileri, ziraî krediler, 5018 sayılı Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu ekindeki (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kurum ve kuruluşlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların kuruluş, bağlı paydaşlık ve iştiraklerine kullandırılan krediler, kurumsal kredi kartları ve mali kuruluşlara kullandırılan krediler hariç olmak üzere TL cinsinden ticari nitelikteki nakdi kredileri mecburî karşılığa tabi tutulduğu belirtildi.
OSB Finans Danışmanı ekonomist Erol Taşdelen bankavitrini.com‘daki ‘Merkez Bankası bankalara: Ticari kredilerde frene basın dedi’ başlıklı yazısında bildirimin detaylarını yazdı. İşte detaylarda tabir edilenler:
Merkez Bankası Ticari kredilerde “zorunlu karşılık” oranlarını artırdı. Ticari Kredilerde büyüyen bankalara ek karşılık yaptırım uygulayacağını açıkladı. Bu durum açıkça “Ticari Kredilerde frene basın” demektir. Yeni karşılıklar duyurusuna nazaran Ticari Kredilerde bankalara dolayısı ile kredili Ticari Müşterilere yıllık en az %2 ile %3 ek artış maliyeti getirir. Çünkü, piyasada Rotatif/BCH krediler %20‘ler üzerinde iken çok az bankada olan yıllık Spot krediler de %30‘lara yükselmiş durumda.
Gerekçeyi Merkez Bankası açıklamasında; “MAKRO İHTİYATI SİYASET SETİNİ güçlendirerek mecburî karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir” formunda açıkladı. Çünkü; bankacılık kesimi yurtiçi kredi hacmindeki %1’lik artışın; cari açığın ulusal gelire oranını uzun periyotta %0.21, kısa devirde %0.09 puan artırdığı sonucuna ulaşıldığı genel kabul edilmekle birlikte bu durumun aktüel şartlarda TİCARİ KREDİLERDEN kaynaklandığı fikrine katılmadığımı belirtmem gerekir. Açıklamanın devamında “Fiyat İstikrarı sağlanması” hedeflendiği belirtildiğine nazaran bunun Ticari Kredi hacimleri ile nasıl ilişki kurulduğu ise açık ve net değil.
Düzenleme neleri kapsıyor?
Merkez Bankası, yaptığı açıklama ile ticari krediler için ‘zorunlu karşılık’ oranlarında değişikliğe gittiğini açıkladı. Açıklamada, kelam konusu çerçevede, 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren dörder haftalık periyotlarda kullandırılan ticari kredilerin yüzde 10’u oranında mecburî karşılığın tıpkı müddetlerde tesis edilmesine, 31 Mayıs 2022 tarihi prestijiyle 31 Aralık 2021 tarihine nazaran kredi büyüme oranı yüzde 20’nin üzerinde olan bankaların, 31 Mart 2022 ve 31 Aralık 2021 tarihlerinde mevcut kredi bakiyeleri ortasındaki farkın yüzde 20’si oranında mecburî karşılığı 6 ay boyunca tesis etmesine karar verildiği bildirildi.
Ticari krediler ne kadar arttı?
MERKEZ BANKASI’nın yeni karşılıklar ile ilgili düzenleme KOBİ Dışı firmaları kapsam dışında tuttu. TİCARİ KREDİ olarak kastettiği o vakit KOBİ dışında kalan Ticari Krediler manasına geliyor.
2021 sonunda 3,9 trilyon olan KOBİ kredileri dahil toplam Ticari Krediler 15 Nisan 2022 prestijiyle %14,57 artarak 4,5 trilyon TL’ye yükseldi. KOBİ Kredileri mahsup edildiğinde kalan KABİ dışı Ticari Krediler ise 2,8 trilyon TL’den 357 milyar TL %12,59 artarak 3,2 trilyon TL’ye yükselmiş durumda. Merkez Bankası münasebet olarak gösterdiği ve MAKRO İHTİYATI SİYASET SETİNİ güçlendirerek için yaptığını belirttiği mecburî karşılık düzenlemesinde değişikliğe açıklamaya nazaran bu kredilerdeki artıştan kaynaklandı. Halbuki kapsam dışında tutulan KOBİ Kredileri 1 trilyon 77 milyar TL’den %19,77 artarak 1 trilyon 290 milyar TL’ye yükseldi.
MERKEZ BANKASI açıklamasında başka bir baş karıştıran durum ise yalnızca TL Kredileri içermesi. Halbuki, münasebet ve emel düşünüldüğünde dövize talebi kısması için asıl döviz kredilerinde mecburî karşılıkları artırması gerekirdi.
‘Ticari krediler dövize dönüyor’ tezi münasebet olabilir mi?
Ticari Kredilere frene basmasının münasebetlerinden biri de son günlerde dillendirilen “Ticari firmalar döviz alıyor” tezi ise baştan söyleyeyim “içi boş bir tez ve bu piyasa dinamiklerini bilmeme nedeniyle bu türlü bir sonuç çıkarılıyor” derim. Çünkü toplam ithalatın %83,7 olduğu bir ülkeden nasıl olur da gerçeklikten uzak, Ticari işletmeler döviz alamsın tezi kendine yer bulur?
Ticari firmalar döviz alıyor ise finansal süreçlerden kar etmek için almıyor, birinci münasebet ithalat ödemelerini yapmak için bu biline. İkinci münasebet de USD/TL kurunun 14 TL altına inmeyeceği sonucuna vardığı içindir. Döviz kurunun enflasyona nazaran kendini revize etmesi halinde yıl sonunda USD/TL 18-20 bandına oturması kimseyi şaşırtmaz artık. KOBİ dahil Ticari TL Kredilerde 15 Nisan’a kadar artan 570 milyar TL’lik kredinin dövize gittiği tezi de gerçekçi değil. 570 milyar TL kredi artışı USD/TL 14,70 kurundan 38,8 milyar USD yaparken mevduat yalnızca 7,2 milyar USD arttı.
KOBİ Kredili hesaplar dahil tüm Ticari hesaplardaki Döviz Mevduat 2021 sonunda 133,3 milyar USD idi. 15 Nisan prestijiyle 140,6 milyar USD oldu, öbür bir söz ile 7,2 milyar USD arttı. Meğer 2021 sonunda Ticari TL kredilerin USD karşılığı 139,6 milyar USD idi, 15 Nisana gelindiğinde 154,8 milyar USD oldu. Öbür bir tabir ile KOBİ dahil Ticarilerin kredileri 15,2 milyar SUD karşılığı artmasına karşın mevduat yalnızca 7,2 milyar USD arttı. Demek ki krediler ile döviz alınıyor tezi gerçekçi değil. Üstelik artan mevduatta artan ihracattan gelen para da olduğunu belirtmek isterim.
Zorunlu karşılık hangi kredileri kapsıyor?
Bu kapsamda, bankalar ile finansman şirketlerinin aşağıdaki kredi cinsleri hariç olmak üzere Türk lirası cinsinden ticari nitelikteki nakdi kredileri zarurî karşılığa tabi tutulmuştur.
KOBİ tarifine giren işletmelere kullandırılan krediler
Esnaf kredileri
İhracat ve yatırım kredileri
Tarımsal krediler
5018 sayılı Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu ekindeki (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kurum ve kuruluşlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların kuruluş, bağlı iştirak ve iştiraklerine kullandırılan krediler
Kurumsal kredi kartları
Mali kuruluşlara kullandırılan krediler
Bu çerçevede;
1 Nisan 2022 tarihinden itibaren dörder haftalık periyotlarda kullandırılan ticari kredilerin %10’u oranında zarurî karşılığın tıpkı müddetlerde tesis edilmesine
31 Mayıs 2022 tarihi prestijiyle 31 Aralık 2021 tarihine nazaran kredi büyüme oranı yüzde 20’nin üzerinde olan bankaların, 31 Mart 2022 ve 31 Aralık 2021 tarihlerinde mevcut kredi bakiyeleri ortasındaki farkın yüzde 20’si oranında zarurî karşılığı 6 ay boyunca tesis etmesine karar verilmiştir, açıklaması yapıldı.
“Diğer yandan, finansman şirketlerinin yüzde sıfır olan mecburî karşılık oranları bankalar ile birebir düzeye getirilmiş, yurt içi bankalara olan yükümlülükleri mecburî karşılık kapsamında alınmıştır. Bu değişiklik, tesisi 13 Mayıs 2022 tarihinde başlayacak olan 29 Nisan 2022 tarihli hesaplama devrinden itibaren geçerli olacaktır”, açıklamada yer aldı.
Bu ne manaya geliyor?
MERKEZ BANKASI Ticari kredilere karşılıkları artırmak ile bankaların Ticari Kredilerdeki maliyetlerini otomatikman artırmış olacak. Bu da doğal olarak Ticari Kredi faiz oranlarının artması manasına gelecek. Aşikâr ki Ticari Kredilerde frene basılmak isteniyor ve bankalara “Ticari Kredilerde büyüme” bildirisi veriliyor. Bu durumda Ticari Firmalara da kredi faiz oranlarının artmasından ötürü, ek finansal maliyet yükü manasına geliyor. Merkez Bankası Ticari Kredi Karşılıkları artırması ile kendisine ek kaynak yaratmış oluyor ancak duyuruda gayenin “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, fiyat istikrarı temel gayesi doğrultusunda finansal istikrarın desteklenmesi ve liralaşmanın teşvik edilmesi kapsamında makro ihtiyati siyaset setini güçlendirerek mecburî karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir” demesine karşın bunu niye Ticari Kredi maliyetlerini artıracak biçimde yaptığı ise anlaşılmadı. Çünkü; emel fiyat istikrarı ile bunu Ticari işletmelerde maliyeti artıracak Ticari Kredi Mecburî Karşılık artırmakla değil iç talebi kısmak için Tüketici Kredisi yahut Kredi Kart kredisi karşılıklarını artırarak yapmalı idi. Çünkü, ÜFE %106,55 olmuşken ve bu oran vakit içinde piyasaya yansıyıp TÜFE oranını artıracağı bilinirken Ticari İşletmelerin kredi maliyetini artıracak kredi mecburî karşılık oranlarının artırılması ile emelin örtüşmediği görüldü. Bu durum Ticari Firmaların finansal maliyetlerini de otomatikman artırmış oldu.
Açıklamada 6 ay müddet belirlenmiş. Altı ay sonu Kasım başı demektir. Belirli ki kış hazırlıkları erken başladı.
