Yeni bir şey değil. 2016 yılında Stavropol kentinde Kırımlılara yönelik yaptığı konuşmada da Lenin hakkında oldukça olumsuz laflar etmişti Vladimir Putin. O vakit da Ukrayna, şimdiki boyutta değilse de son derece sıkıntılı bir bölgeydi. ABD/NATO bu ülke üzerinden Rusya’yı kuşatma uğraşlarını o vakit da sürdürüyordu. Putin, kelam konusu konuşmasında krizin asıl yaratıcılarını bir kenara bırakıp Lenin’i suçlamış, onun SSCB’yi oluşturan ülkelere, bu ortada aslında olmayan ama Sovyet eseri (!) olan Ukrayna’ya da birlikten ayrılma hakkı vermiş oluşunu yanlış bulduğunu vurgulamıştı. Sovyetlerin de bu hakkın varlığı yüzünden kolay kolay dağıldığını ileri sürmüştü.
Övdüğünün farkında değil
Duyan da Putin’in SSCB’nin dağılmasından keder duyduğunu sanır. Öncelikle belirtelim ki, Putin gibiler için SSCB bir Rus gücüydü, kıymeti buradadır. Bu gücün ortadan kalkmasınadır kederleri. Tuhaf bir eleştiriydi yaptığı, lakin farkında olmadan Lenin’in büyüklüğünü övüyordu Putin. Çarlık Rusyası için “Milletler Hapishanesi” denirdi, malum. Lenin önderliğindeki 1917 Ekim İhtilali bu milletleri “hapishaneden” çıkarmış, birer devlete kavuşturmuştu. Hepsinin toplamı da Sovyetler’i oluşturmuştu. “Hapis milletlere” kimlik kazandırdığı ortadadır Devrim’in. Lenin Sovyet Cumhuriyetleri’nin eşit olması gerektiğini savunmuş, dileyenin de ayrılma hakkı olduğunu vurgulamıştı. İşte Putin’in eleştirdiği buydu; Birlik üyesi ülkelerin hükümran, eşit ülkeler olmaları. SSCB, Çarlık Rusyası’nın son devirlerinde baskın bir anlayış olan Rus milliyetçiliğinin ortadan kalkmasını da hedeflemişti. Pratikte bunu büsbütün becerdiği elbette söylenemez.
Putin bir Rus milliyetçisi kuşkusuz. SSCB içinde Rusya’nın öteki üye ülkelerle “eşit” olmasını ulusal gururuna yediremeyenlerden. SSCB var olduğu mühlet boyunca, hiçbir sorun yaratmamış olan lakin artık NATO aracı haline gelmiş bulunan Ukrayna’nın aslında olmadığını ya da Rus olduğunu söylemesi de “milliyetçiliğinden” kaynaklanıyor. Çok fakat çok yakın olmakla birlikte, farklı bir dini, birtakım inanç farklılıkları da olan Ukrayna halkı, kendilerini Rus olarak tanımlamayan başka bir halk. Çok sayıda Rus’un yaşaması ülkeyi bir Rus toprağı yapmıyor. Ukraynalılar Ruslardan farklı bir Doğu Slav etnik kümesine mensuptur. Ruslardan sonra en büyük ikinci doğu Slav ulusunu oluştururlar. Hem Rusça hem de Ukraynaca, Hint-Avrupa ailesinden Slav dilleridir. Rusça, Rusya, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan’ın resmi diliyken, Ukraynaca Ukrayna’nın tek resmi ulusal lisanıdır.
SSCB’den sonraki boşluk
Kim ne dersen desin; SSCB’nin yıkılması başta Rusya olmak üzere üye ülkelerin halklarında önemli bir travma yarattı. Bu Rusya’da çok daha bariz görüldü. İdeolojisiz kalmış bir kitleye dönüşmüş Rusya’da Boris Yeltisinlerle başlayan milliyetçi söylemler/tutumlar, Putin’in başkanlığa gelmesiyle birlikte yükselişe geçti. Putin’in tahminen de en büyük başarısı ülkede merkezileşmeyi gerçekleştirmesidir. Bunu yaparken Büyük Rusya telaffuzunu lisanından düşürmedi olağan. Putin iktidarı boyunca “kontrollü bir milliyetçilik” yapmayı sürdürdü, buna Rusya Vatandaşlığı söylemi de eşlik etti.
Sovyetler Birliği içinde “egemen/eşit” bir ülke olarak yer alan Ukrayna’yı yok sayması bu milliyetçiliğin eseridir. Rus Çarlığı içinde yok sayılan bu Doğu Slav etnik kümesine Ukrayna ismini vererek ona ulusal bir kimlik kazandıran SSCB’ye tahammül edememesinin de nedeni budur. SSCB Rus milliyetçiliğini de yıkmak için var olmuş bir yapıydı. Putin’in SSCB’ye saldırması bu nedenle doğaldır.
Rusya haklıdır…ama
Ukrayna’nın bugün Rusya’ya karşı ABD/NATO planlarının merkez üssü yapılmak istendiği, hatta yapıldığı doğrudur. Rusya’nın, sonlarını AB/NATO saldırganlığına karşı muhafazası yasaldır. Ukrayna’da Nazilerle işbirliği yapmış olanların hala tıpkı kanıdaki torunlarının sayısı fazladır. Tüm ırkçıların, sağcıların, milliyetçilerin oluşturduğu yapı Sağ Bölüm ismiyle son derece tesirlidir ülkede. İnanılmaz bir Rus düşmanlığı vardır. Lakin tüm bunlara karşın, Rusya “aslında Rusya toprağıdır” diyerek Ukrayna’yı hedefleyemez. İlhaklarla, ele geçirmelerle meseleleri çözmez, yalnızca ertelemiş olur. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin “kimliğini/egemenliğini” tanıdığı Ukrayna’yı Rusya Federasyonu yok sayamaz.
Elbette, Ukrayna’da yaratılmak istenen “ortam” karşısında Rusya haklı bir pozisyondadır. Haklılığını Ukrayna’yı Rus toprağı görmesinden değil, ABD/NATO’nun gayesi olmasından alıyor. Kara kaşı kara gözü için haklısın dediğimiz yok. Putin bunu anlamalı.
Unutulmuş bir kıssa üzere gelebilir fakat sorunun tahlili sosyalizmdedir, milliyetçilikte değil. Putin bunu da anlamalı.
