CHP, HDP ve YETERLİ Parti; AKP ve MHP’nin seçim mevzuatında değişiklik teklifine muhalefet şerhi düştü. CHP’nin muhalefet şerhinde, “Kanun teklifinin özeti şudur: Seçim kanunları, AKP ve MHP lehine olduktan sonra, temsilde adaletsizlik ve koltukta istikrar prensiplerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir” yorumu yapıldı. Cumhurbaşkanının propaganda yasaklarından muaf olmasına ait HDP şerhinde, “Usulsüzlüğün olağan ve yasal hale getirilmesi” nitelendirmesi yapıldı. ÂLÂ Parti şerhinde ise “Cumhurbaşkanı, seçim propagandası yapmakta elindeki devlet gücüyle iktisadi ve siyasi tüm alanları baskılamaktadır” değerlendirmesi yer aldı.
TBMM Adalet Komisyonu’nda 15 unsurluk “Milletvekili Seçimi Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin” görüşmeleri, geçtiğimiz çarşamba günü 17 buçuk saat süren kesintisiz mesai sonucu tamamlandı. AKP ve MHP’nin hazırladığı kanun teklifi, muhalefetin itirazlarına karşın oyçokluğu ile kabul edildi ve Genel Kurul’a sevk edildi. CHP, HDP ve UYGUN Parti, başka farklı hazırladıkları muhalefet şerhlerini TBMM Başkanlığı’na sundu.
‘Halk egemenliğini zapturapt altına alabileceğini sanmaktadır’
Komisyon görüşmelerinde toplam 15 kalemde ek husus ihdası teklifinde bulunan ve hepsine ret cevabı alan CHP’nin şerhi, Anayasa Komitesi CHP Sözcüsü İbrahim Kaboğlu ve Anayasa Kurul Üyesi Aysu Bankoğlu, Levent Gök, Bülent Tezcan, Ali Yetenekli Başarır ve Murat Emir tarafından hazırlandı.
CHP muhalefet şerhinde, teklifin ana ögesini oluşturan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi için “parti başkanlığı yoluyla devlet başkanlığı ve yürütme” tarifi yapıldı. Haziran 2023’ten yaklaşık 14 ay evvel sunulan teklif için şerhte, “Kanun, özel çıkarlar için değil, kamu faydası için çıkarılır. Meğer AKP ve MHP, siyasi tarihimizden ders almamakta ve Meclis çoğunluğu aracılığıyla seçim mevzuatını kendi lehine yontarak halk egemenliğini zapturapt altına alabileceğini sanmaktadır. Tarih, nasıl daha evvel de kamusal yetkilerini kendi çıkarına ve ülke aleyhine berbata kullanan siyasi partileri tarihin çöplüğüne gömdüyse, tıpkı şeyi önümüzdeki birinci genel seçimlerde de yapacaktır” değerlendirmesi yapıldı.
‘Temsilde adaletsizlik koltukta istikrar’
Seçim mevzuatında yapılan bir evvelki değişiklik ile ittifak modellemesinin getirildiği anımsatılan şerhte, “Cumhur İttifakı’nı oluşturan iki partinin çoğunluğu kaybetme riski karşısında ve mümkün mertebe daha az vekil kaybetmek ismine, 2018’de getirilen bu hesaplama usulünden geri dönülerek; seçim etraflarında her partinin kendi oyu oranında temsiliyet kazanması adabı önerilmektedir. Bunun ismiyse, temsilde adalet prensibini parti çıkarlarına kurban eden, seçim mevzuatını koltuk sevdalılarının oyuncağına çeviren bir siyasi ikiyüzlülükten öteki bir şey değildir” denildi
‘Seçim sandığına vurulan kilit’
Yönetim istikrarı gerekçesiyle yüzde 10’luk barajın yüzde 7’ye düşürülecek olmasına ise şerhte, “Cumhur İttifakı, MHP’yi kurtaracağını düşündüğü oranla yetinmekte fakat bu oranın daha da altına inmek suretiyle bir ittifaka dahil olmayıp da Meclis’e girme çabası veren partilerin önünü açacak demokratik hali göstermekten titizlikle kaçınmaktadır. Kanun teklifinin özeti şudur: Seçim kanunları, AKP ve MHP lehine olduktan sonra, temsilde adaletsizlik ve koltukta istikrar prensiplerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir” değerlendirmesi yapıldı.
Teklifteki en tartışmalı unsurlardan biri olan cumhurbaşkanının propaganda yasakları kapsamına alınmamasına için şerhte, “Seçim sandığına vurulan bir kilit… Cumhurbaşkanı’na seçim yasağı getirilmemesinin ve kamu hizmetine tahsis edilmesi gereken vergilerin bir şahsın siyasi bekası için istismar edilmesinin kanun teklifindeki sükûtla ikrarı, AKP ve MHP’nin demokrasi aksiliğinin açık seçik bir ifadesidir” yorumu yapıldı.
HDP: Yüzde 7 iktidar ortağına yönelik düzenleme
HDP’den Anayasa Kurulu Üyesi Meral Danış Beştaş, Hüseyin Kaçmaz ve Erdal Aydemir tarafından hazırlanan muhalefet şerhinde, 12 Eylül 1980 sonrası siyasete demokratik iştirake ait geniş kıymetlendirme yapıldı.
Şerhte, seçim barajının yüzde 7’ye düşürülecek olması için “İktidar tarafından demokratik bir gelişme üzere lanse edilmiştir. Meğer, seçim barajı probleminin salt iktidarın ortağına yönelik bir düzenleme olduğu tüm kamuoyunun ortak tespitidir” denildi.
‘Usulsüzlüğün olağan ve yasal hale getirilmesidir’
Cumhurbaşkanının seçim yasakları kapsamına alınmamasına ait şerhte, “İktidar partisi genel liderinin ‘cumhurbaşkanı’ sıfatından kaynaklı olarak hem kamu imkanlarından yararlanabilmesi hem de yasaklardan muaf tutulması adil bir formda seçime girilmesinin önünde mahzur olduğu kadar, yurttaşların ortak emeği ve vergileriyle oluşan cumhurbaşkanlığı bütçesinin bir aday yahut siyasi parti lehine olacak biçimde harcanması usulsüzlüğünün olağan ve yasal hale getirilmesidir” sözleri yer aldı.
İYİ Parti: Seçimi kaybetme dehşetiyle bu teklifi hazırladığı açıktır
Anayasa Komitesi Üyesi Feridun Bahşi tarafından hazırlanan ÂLÂ Parti’nin muhalefet şerhinde ise şu sözler kayıtlara geçti:
İktidar, bu kanun teklifinde de olduğu üzere, mevcut kanunları şahsi siyasi menfaatleri doğrultusunda düzenlemenin ve tabiri caizse mevzuatı yamalı bohçaya çevirmenin kısa vadede kendisine birtakım yararlar sağlayacağı fikrinde olabilir fakat unutulmaması gerekir ki; tüm bu eforlar beyhude uğraşlardır. Türk siyasi tarihi, hukukun üstünlüğünü ihlal eden ve her türlü demokratik ilkeyi hiçe sayan bu otoriter zihniyeti büyük bir utanç ile hatırlayacaktır… Siyasi iktidarın, iktidarını kaybetme endişesiyle bu teklifi hazırladığı aşikardır. Lakin unutulmamalıdır ki bugüne kadar millet iradesini yok sayan ve sırf seçim kazanma ihtirası ile seçim maddeleri üzerinde karanlık oyunlar oynamaya kalkışan her iktidar, birinci seçimde iktidarını kaybetmiştir. Hiç kuşku yoktur ki, iktidarın demokratik siyasete yönelik bir silah olarak hazırladığı bu kanun teklifi de dönüp dolaşacak ve iktidarın kendisini amaç alacaktır…
Devletin tüm kurum ve kuruluşlarıyla cumhurbaşkanı, seçim propagandası yapmakta elindeki devlet gücüyle iktisadi ve siyasi tüm alanları baskılamaktadır. Gerek seçim öncesinde gerekse seçim sonrasında ve hatta 2017 referandumunda yaşandığı üzere seçim günü dahi cumhurbaşkanının seçim süreçlerine direkt müdahalesi olduğu unutulmamalıdır.
