İktidara bakacak olursak enflasyonun sebebi dünyadaki fiyat artışları. Bu tezin mantıki sonucu şu: Enflasyonun düşmesi için global fiyatların düşmesini beklememiz lazım. Oldu canım…
Bu mazeret elbette yanlışsız değil. Enflasyon dünyadaki fiyat artışları yüzünden değil, yanlış iktisat siyasetleri yüzünden patladı. 2018’de 4.5 TL olan doların artık 15 TL olduğunu, o nedenle dünyadaki fiyat artışlarının bize 3 kat katmerli yansıdığını, bunun gerisinde (Yani doların 4.5 TL’den 15 TL’ye çıkmasının arkasında) AKP’nin “Faiz neden, enflasyon sonuç” takıntısının olduğunu geçen haftaki yazımda anlatmaya çalışmıştım. Gelin, bu yazıda iktidarın yanlış siyasetlerinin konut fiyatları ve kiraları nasıl patlattığına daha yakından bakalım…
Konut piyasası 2017’den itibaren sakinliğe girmişti. 2019 ve 2020 yılının birinci aylarında konut fiyatları ve kiralar gerçek olarak (Yani enflasyon karşısında) geriledi. O yıllarda konut alan aldı. Alamayanlar…
2020 yılında pandemi patladı. Diğer ülkelerin devletleri vatandaşlarına ve sıkıntı durumdaki şirketlere hibe formunda yardım ederken (Amerika’da vatandaşlara zarf içinde çek yollandığını, Almanya’da küçük işletmelere 15 bin Euro karşılıksız dayanak verildiğini hatırladınız mı?) Türkiye’de pandemi takviyesi diye konut kredisi faizleri indirildi!
Hem de ne indirim, kamu bankaları yeni konutlarda faizi aylık 0.64’e çekti. Bunun ne kadar düşük bir oran olduğunu anlatabilmek için şu anda kamu bankalarının “indirimli” diye verdiği kredinin faizinin 1.20, özel bankalarda ise 1.90 olduğunu belirteyim.
Elbette bu fırsatı kaçırmak istemeyen on binlerce vatandaş bankalara koştu. O yaz Türkiye tarihinin konut satış rekoru kırıldı. Bir şeye talep ansızın üç-dört katına çıkarsa ne olur? Fiyatı artar. İktisada giriş dersi.
2020 yılında Türkiye’de de konut fiyatları patladı. Bunu fark eden iktidar birkaç ay sonra 0.64’lük faiz kampanyasına son verdi. Lakin piyasanın istikrarları bozulmuştu bir sefer…
Ev fiyatlarını patlatan bir öbür yanlış siyaset, 250 bin dolarlık konut alımına Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı verilmesiydi. Bunun da fiyatları üst çekeceği aşikardı. Emlak piyasasını tanıyanlar, “Yapmayın, etmeyin, emeğiyle geçinen orta sınıf mesken alamaz hale gelecek” dedi ancak dinletemedi.
Çünkü iktidarın yabancıların konut alımından gelecek dövize muhtaçlığı vardı. Çünkü bütün dünyayla arbedeye tutuştuğundan ve bu ortada makro istikrarlar bozulduğundan, Türkiye’ye direkt yabancı sermaye yatırımı (Yani fabrika kurmak ya da almak için yapılan yatırım) gelmez olmuştu…
Öte yandan konut fiyatlarının patlamasına neden olan bu siyasetlerin ardında AKP iktidarının inşaat lobisiyle içli dışlı olmasının da hissesi büyük.
Cumhurbaşkanının yazılım dünyasındaki gelişmelerle ilgilendiğini hiç duymadık ancak İstanbul’un hangi bölgesindeki hangi “kupon” arazinin hangi müteahhide verilmesi gerektiğine kadar inşaat kesimiyle haşır neşir olduğunu biliyoruz. Konut kredisi faizinin 0.64’e indirilerek dengelerin bozulmasının gerisinde, pandemide zora giren müteahhitleri kurtarma uğraşı da vardı…
Yanlış siyasetler konut fiyatlarını işte bu türlü patlattı. Keşke yalnızca konut fiyatları patlasaydı. Konut fiyatları patlayınca olağanda konut alacak vatandaşlar (Yeni evlenenler, boşananlar, bir kentten diğerine taşınanlar) kiraya yöneldi. Kiraya talep artınca da kiralar patladı!
Bu ortada Merkez Bankası’nın faiz indirimleri TL’nin erimesine neden olmuştu. Dolar 4.5 TL’den 15 TL’ye çıkınca inşaat gereçlerine artırım üzerine artırım geldi. Yeni proje yapılmaz oldu. Çünkü artırımlı materyalden yapılan konutların satılıp satılmayacağı, satılsa bile materyal fiyatı daima arttığı için inşaatçıların kar edip edemeyeceği muhakkak değildi. Bir şeyin talebi sabit kalırken arzı azalırsa ne olur? Evet, fiyatı artar. Tekrar iktisada giriş dersi.
Görüldüğü üzere konut fiyatlarının ve kiraların patlamasıyla dünyadaki fiyat artışları ortasında neredeyse hiçbir bağ yok. Bu enflasyon mesken imali.
